klszesz402

1398 C. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

selem. Również Małoruś dostarcza bardzo licznych tu należących przykładów; jednak, wyjąwszy część poleską, nie tak może licznych jak Ruś północna.

a. Oj, łefcafc hało&ky u try rado-ćky,— zozula poperedu,

Oj, usi hałoćkypo łuhach siły,— zozula na kałyni.

Oj, usi hałoćky zaśóebetały, — zozufa zakuvala.

„Oj, ćoho kujes, ćoho żałujes, syvaja zozułeńko?

A ćy żal tobi temnoho łuhu, ćy hirkoi kałyny?“

„Oj, ne żal meni temnoho łuhu, ni hirkoi kałyny,

Och, i żal meni politanńaćka i ranńoho kuvanńaćka\

b. Idut drużećky u try radoćky, — mołoda poperedu,

Oj, usi druźećky po łavkach siły, — mołoda na posadi.

Oj, usi druźećky taj zaspivały,— mołoda zapłakała.

„Oj, Ćoho płaćeś, ćoho żałujes, mołoda Maruseńko?

A ćy żat tobi batećka svoho, ćy podviraćka joho?“

„Oj, ne żal meni batećka svoho, ni podviraćka joho,

Tilky żal meni rusoi kosy, divoókoi krasy...“¹.

Zdarza się niejednokrotnie — zwłaszcza u Wielkorusów, — że pieśń, należąca do omawianego tu typu, rozpoczyna się od obojętnego wstępu, dodawanego do szeregu różnych utworów podobnego i innego rodzaju, zawierających najrozmaitszą treść. Dopiero po tym wstępie rozpoczyna się tekst naprzód pierwszego, a po nim drugiego członu.

Wstęp². Iz za Iesu, Tesu fomnago Iz za gor li, gor yysokieh

a. Letit stado lebedinoje,

A drugoje gusinoje, Otstavała leboduśka, ćto ot stada lebedinago,

b. (Dwa pierwsze wiersze

opuszczone)³Otstayała Ńeniłuśka, Otstayała Sofronovna,

►

Pristayała Ieboduśka,

Kak ko stadu ko śerym guśam, Ućali jejo gusi s&ipati,

A fe&oduśka klikatż;

„Ńe Sfciplite gusi śeryje,

Ne sama ja k vam zaleteła, Zańesto mena pogodoju,

Ćto velikoju ńevzgodoju“.

Ćto ot krasnych ot devusek, Pristavała Ńeniłuśka,

Pristavała Sofronovna,

Da oto k molodym moloduSkam Ućali jejo Iudi żuriti,

A ŃeniłuSka płakati:

„Ne źurife ludi dobryje,

Ne sama ja k vam zajechała, Ne svojeju ochotoju,

Zaveli mena dobry koni,

Ćto dobry koni Ustinovy,

Kak Ustina Faleleiea^al.

Jednakowoż dążność do zupełnie symetrycznej rozbudowy byw nawet i w podobnych wypadkach tak silna, że przytrafiają się pic

śni, w których dodany luźny członem np.:

a. Iz za łesu, łesu fomnago, Iz za sadika źełonago, Yyletało stado Iebedey, Pozadi Ietit gusinoje itd.

(Ogółem 15 Wierszy).

początek powtarza się przed drugie

b. Iz za łesu, Iesu fomnago,

Iz za sadika źełonago, Vychodiła tołpa devuśek, Pozadi idut mołoduski itd.^{4 5}.

(Ogółem 15 Wierszy).

881. Rozwinięty paralelizm opisowy, jaki przed chwilą pozm liśmy, a który charakteryzuje przede wszystkim Białoruś, będziem nazywali schematycznym. Na Wielkorusi, biorąc na ogół, tei dencja do takiego schematycznego, zupełnie lub prawie zupełnie j dnakowego rozwijania obu członów symetrii jest bez porównani słabsza niż na Białorusi. Nawet w wypadkach najprymitywniejszej opisu spotykamy się tu bardzo często z dużą swobodą w traktowan obu części zestawienia (co — w naszych oczach — nadaje poez

„Oj, lecą kawki w trzy rządki, a kukułka na przedzie, | Oj, wszystkie kawki po łęgach siadły, kukułka na kalinie. | Oj, wszystkie kawki zaszczebiotały, kukułka zakukała. | Oj, czego kukasz, czego żałujesz, siwa ty kukułeczko? | A czy żal tobie ciemnego łęgu, czy gorzkiej kaliny? | Oj, nie żal mi jest ciemnego łęgu, ni gorzkiej kaliny, | Och, żal mi jest polatania i wczesnego kukania. U Idą drużki w trzy rządki, panna młoda na przedzie, | Oj, wszystkie drużki na ławkach siadły, | A młoda na posadzie. | Oj, wszystkie drużki da zaśpiewały, 1 A młoda zapłakała. | Oj, czego płaczesz, czego żałujesz, młoda Marusieńko? | A czy żal tobie ojczeńka twego, czy po-dwóreczka jego? | Oj, nie żal jest mi ojczeńka mego, ni podwóreczka jego, | Tylko żal mi jest żółtej kosy, dziewczęcej krasy...". F. Kołessa, Ukraińska usną słovesnist', r. 1938, s. 248 nr 5 (pieśń weselna z pow. elizawetskiego na Ukrainie).

Jest to wstęp wspólny wielu pieśniom. Ob. np. A. Sobolevskij, Velikorusskija narodnyja pesni, r. 1895—1900, t. 1, s. 279 sq., 437, 457 sq.; t. 2, s. 134, 165 sq._% 177, 401; t. 3, s. 41 sq.; t. 6, s. 167.

⁸ W innych wariantach zachowały sie one.

„Zza lasu, lasu ciemnego, | Zza gór-li gór wysokich, j Leci stado łat dzie, | I drugie stado gęsie, | Odłączała się łabędzica 1 Od stada łabędziego, j Prz łączała się łabędzica | Do stada, do szarych gęsi, | Zaczęły ją gęsi szczypać, I A łał dzica (poczęła) wołać: 1 Nie szczypcie gęsi szare, | Nie sama do was zaleciałam | 5 niosła mię tu niepogoda, | Wielka nawałnica, li Odłączała się Nieniłuszka, 1 Odłącz? się Sofronówna | Od stada nadobnych dziewcząt, | Przyłączała się Nieniłuszka, 1 Pr: łączała Sofronówna f Do młodych miodek (mężatek) I Zaczęli jej ludzie dokucza A Niemiłuszka (poczęła) płakać 1 Nie dokuczajcie ludzie dobrzy, | Nie sama do w zajechałam, | Nie ze swojej woli (chęci), | Zawiodły mnie dobre konie | Dobre koi Ustina, | Ustina Falełeicza". I. Prać, Sobranije russkich narodnych pesen, cz.

> r. 1790, s. 159 nr 5.

„Zza lasu, lasu ciemnego, \ Spoza sadku zielonego | Wyleciało stado la dzi | Z tyłu leci (stado) gęsi itd. y Zza lasu, lasu ciemnego. | Spoza sadku zie nego, | Wychodziła gromada dziewcząt, | Z tyłu idą młode mężatki itd/‘. P. Śt Russkija narodnyja pćsni, t. 1, r. 1870, s. 477 nr 2.