15433 Terapia rodzin Namysłowska05

I-I

Rozdział 1

........ęd/y częściami lub komponentami struktury społecznej zarówno

wewiiąlrz badanego systemu, jak i jego relacji z systemami wobec niego zewnętrznymi. Strukturalny funkcjonalizm zajmuje się analizą zarówno makrosystemów takich jak duże systemy społeczne i instytucje, jak i mikrosystemów jak rodzina. Często pomija się ważną w odniesieniu do rodziny cechę strukturalnego funkcjonalizmu, mianowicie fakt, że zajmuje się on nie tylko relacjami rodziny nuklearnej z innymi systemami społecznymi, ale także jej relacjami z psychologicznymi i biologicznymi właściwościami człowieka. Społeczeństwo oczekuje od rodziny reprodukcji oraz konformizmu wobec norm społecznych, tzn. socjalizacji jej członków zgodnie z istniejącymi ustaleniami społecznymi, czyli systemem norm i wartości oraz pracy. Rodzina natomiast ofiarowuje swoim członkom formowanie osobowości, zdobywanie statusu, wsparcie emocjonalne. Powinności rodziny wobec społeczeństwa i jednostki można opisać jako funkcje rodziny. Murdock (1949) twierdził, że rodzina pełni cztery podstawowe funkcje: socjalizacyjną, ekonomiczną, reprodukcyjną i seksualną. Inni badacze, np. Ogbum (1933), dodali jeszcze funkcje edukacyjną, rekreacyjną, religijną i społeczno-psycho-logiczną. Parsons i Bales (1964) sugerowali, że właściwie dla współczesnej rodziny typowe są tylko dwa zadania: podstawowa socjalizacja dzieci, tak aby mogły stać się członkami społeczeństwa, w którym się urodziły, oraz formowanie osobowości członków rodziny. Polscy socjologowie Tyszka i współpracownicy (1976) wymieniają następujące funkcje rodziny: materialno-ekonomiczną, opiekuńczo-zabezpieczającą, prokreacyjną, seksualną, legalizacyjno-kontrolną, socjalizacyjną, klasową, kulturalną, rekreacyjno-towarzyską i emocjonalno-ekspresyjną.

Zmieniające się warunki ekonomiczno-społeczne, a zwłaszcza skracanie czasu pracy oraz rosnąca rola innych instytucji zastępujących rodzinę w pewnych jej zadaniach, powodują, że niektóre funkcje rodziny — opiekuńczo-zabezpieczająca, legalizacyjno-kontrolna — stają się mniej ważne, podczas gdy inne, np. rekreacyjno-towarzyska, nabierają szczególnego znaczenia. Innym rozróżnieniem w zakresie funkcji rodziny jest podział na funkcje instrumentalne i ekspresyjne. Pierwsze dotyczą przede wszystkim kontaktów z systemami zewnętrznymi wobec rodziny, drugie — redukcji napięcia w systemie, utrzymywania harmonii i dbania o przestrzeganie lojalności wobec systemu. Prawidłowe funkcjonowanie rodziny zależy w dużej mierze od integracji tych dwu typów funkcji, z których instrumentalna związana jest

Teorie funkcjonowania rodziny

15

oczywiście, choć nie wyłącznie, z rolą męską, a ekspresyjna z rolą kobiecą.

W omawianiu podejścia strukturalno-funkcjonalnego nie można pominąć stwierdzenia Parsonsa (1951), że izolacja rodziny amerykańskiej i jej przekształcenie się w rodzinę nuklearną, tj. składającą się z rodziców i dzieci, jest funkcjonalne dla nowoczesnych społeczeństw industrialnych. Również i polskie badania (Namysłowska 1983) wskazują, że w rodzinach wielkomiejskich przeważać zaczyna podobny model rodziny, zastępując tradycyjny model rodziny wielopokoleniowej. Należy wspomnieć o funk-ejonalnych prerekwizytach systemu rodzinnego. Parsons (1953) wymienia następujące: adaptację, osiąganie celu, integrację i zachowywanie wzorców.

Adaptacja oznacza, że rodzina powinna dopasowywać się do społecznego i fizycznego środowiska, w którym żyje. Osiąganie celu to /rozumienie i ogólna zgoda na podstawowe cele rodziny. Istnieją cele wspólne i indywidualne oraz sposoby ich osiągania. Integracja, w prze-i iwieństwie do dwu poprzednich prerekwizytów, dotyczy wyłącznie .praw wewnątrz systemu rodzinnego, a głównie relacji pomiędzy jego częściami. Opisują ją pojęcia takie jak spójność, stabilność, solidarność, porządek i względna stałość. Integracja ma podstawowe znaczenie dla egzystencji rodziny. W większości przypadków pozostaje ona w bezpo-\ivdniej zależności i jest wspierana przez środowisko, w którym żyje todzina. Czasami jednak systemy zewnętrzne wobec rodziny utrudniają U l lub wręcz uniemożliwiają integrację wewnątrzrodzinną. Zachowywanie wzorców, podobnie jak wymieniona wyżej integracja, dotyczy .praw wewnątrzrodzinnych. Jednak nie dotyczy relacji, ale oczekiwań, ideologii, ogólnie mówiąc — rodzinnych systemów wartości.

W tym, co powiedziano powyżej, bardzo wyraźnie widać, jak wiele pojęć z zakresu socjologii rodziny ma podstawowe znaczenie dla li uipii rodziny, jak bardzo pojęcia teorii systemów pokrywają się pojęciami teorii strukturalno-funkcjonalnej. Nawet reprezentanci myślenia konstruktywistycznego Anderson i Goolishian (1985) przy-/11.11, i. że teoria Parsonsa (1951) wywarła szczególny wpływ na I ./lakowanie się nie tylko wczesnych koncepcji terapii rodzin.

Kierunek symboliczno-interakcyjny

Kierunek symboliczno-interakcjny uwzględnia trzy przesłanki. 1'ieiwsza zakłada, że istoty ludzkie reagują na rzeczy biorąc pod uwagę