15444 Terapia rodzin Namysłowska20

Rozdział 3. Terapia rodzin w perspektywie historycznej

Terapia rodzin była i jest jak wieża Babel, ludzie mówią w niej wieloma różnymi językami.

L. Hoffman 1981, s. 9

Wydawać się może, że opisanie różnych szkół terapii rodzin nie powinno nasuwać szczególnych trudności. Niemniej jednak w polskiej literaturze powstało sporo zamieszania w tym zakresie. Dotyczy ono głównie terapii systemowej i jej miejsca w relacji do innych szkół terapeutycznych, a także tego, jaki jest zakres pojęcia terapii systemowej. W tym podręczniku przyjmiemy dość tradycyjny podział szkół terapii rodzin, przemawia za nim bowiem jego jasność, ułatwiająca dydaktykę. Jest on podobny do schematu przedstawienia poszczególnych szkół terapeutycznych w klasycznych podręcznikach Hoffmana (1981) oraz Gurmana i Kniskema (1991). Będziemy się starali pokazać podobieństwa i różnice pomiędzy poszczególnymi szkołami. Omówimy także zastrzeżenia, jakie można mieć'do tak sformułowanego podziału oraz zastanowimy się, jak inaczej można spojrzeć na definicję terapii systemowej. Proponujemy następujący podział terapii rodzin na poszczególne szkoły:

1.    Psychoanalityczna terapia rodzin oraz kierunki wywodzące się z teorii związku z obiektem.

2.    Behawioralna terapia rodzin.

3.    Podejścia transgeneracyjne w terapii rodzin:

a)    kontekstualna terapia rodzin,

b)    symboliczna terapia rodzin C. Whitakera,

c)    teoria systemów rodzinnych i terapia M. Bowena.

4.    Terapia rodzin oparta o teorię systemów:

a)    interakcyjno-komunikacyjna terapia rodzin,

b)    terapia strategiczna,

c)    terapia strukturalna,

d)    systemowe terapie rodzin: klasyczna mediolańska szkoła

terapii rodzin, postmediolańska terapia rodzin, obserwująca

system terapia systemowa,

e) ewolucja terapii systemowej: zespół reflektujący, konsultacja systemowa, systemowa praca z jedną osobą.

5. Inne kierunki terapii rodzin.

W następnych rozdziałach przedstawimy poszczególne szkoły terapii rodzin w wyżej wymienionej kolejności. W tym rozdziale natomiast omówimy historyczne początki tej terapii. W obu wymienionych wcześniej podręcznikach terapii rodzin jeden z rozdziałów poświęcony jest wielkim indywidualnościom z pierwszego okresu terapii rodzin lakim jak N. Ackerman, Bell, Satir, uznanym za jej twórców. Ma to sens nie tylko historyczny, ponieważ twórców tych trudno zaklasyfikować do jednej szkoły, tym bardziej że w pierwszym okresie różnice pomiędzy szkołami nie były takie jasne. Zrodziły się one nieco później, kiedy to terapia rodzinna zyskała mocniejsze osadzenie w teorii, a poszczególne szkoły stworzyły swój odrębny aparat pojęciowy. Pozostaniemy przy podobnej formule opisując w tym rozdziale początkowy okres terapii rodzin. Po zastanowieniu, na pierwszym miejscu wśród prekursorów terapii rodzin wymienić należy Zygmunta Freuda (1909). Niewątpliwie bowiem jego teoria kompleksu Edypa dotyczyła rodziny i jej roli w powstawaniu poważnych zaburzeń emocjonalnych. To, że praktyka kliniczna twórcy psychoanalizy skoncentrowała się na jednostce i intrapsychicznych reprezentacjach członków rodziny, nie zmienia faktu, że to Freud właśnie po raz pierwszy napisał o relacjach w rodzinie. W tym kontekście nabiera szczególnego, nieco ironicznego charakteru rozwój terapii rodzin w opozycji do psychoanalizy. Hoffman (1981) jest nawet zdania, że najbardziej adekwatne jest porównanie roli terapii rodzin z rolą protestantyzmu w religii i jego stosunkiem do katolicyzmu.

Terapia rodzin odegrała nieomal rewolucyjną rolę w dominującym myśleniu psychoanalitycznym. I być może dlatego w początkowym okresie było tak wielu charyzmatycznych terapeutów rodzinnych zdolnych pociągnąć za sobą rzesze zwolenników. Poza Freudem, wśród pierwszych prac zajmujących się rodziną należy wymienić publikację Flugela z 1921 r. Psychoanalityczne studium rodziny, artykuł Ackermana z 1937 r. Jedność rodzinna, książkę Richardsona Pacjenci mają rodziny, oraz psychodramę Moreno, poświęconą małżeństwom i rodzinom. W Europie Bowlby opublikował w 1949 r. artykuł pt. Studium i redukcja grupowego napięcia w rodzinie, jednak praca ta nie wywarła żadnego