Rozdział VI
Wykorzystanie bilansu w ocenie sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa
1. Istota i rodzaje analizy bilansu
Analiza bilansu jest częścią analizy sprawozdania finansowego1. Ponieważ bi-lans Sianowi najważniejszy składnik sprawozdania finansowego o największej pojemności, dlatego jego analiza ma ważne znaczenie w ocenie sytuacji majątkowe/ i finansowej przedsiębiorstwa.
Analiza bilansu powinna dostarczyć m.in. danych dotyczących:
Jakie • wielkości zasobów majątkowych przedsiębiorstwa i ich zmian w czasie, informacje • elementów składowych majątku, dostarcza , źródeł finansowania majątku, analiza # stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa.
Bilans stanowi główne źródło informacji do oceny sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa. Jednak liczba danych zawartych w bilansie jest z reguły tak duża, że uniemożliwia szybkie czytanie bilansu, dokonywanie najważniejszych stwierdzeń i ustalanie głównych kierunków analizy. Dlatego dla celów analizy bilans sporządzony zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości powinien być odpowiednio przekształcony. Tak przekształcony bilans nazywa się bilansem analitycznym.
Bilans analityczny ma na celu nadanie formie sprawozdawczej bilansu bar-jCj syntetycznego charakteru, a tym samym zwiększenie przejrzystości o «ytu-•j majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa2 3 4, przekształcenie formy sprawozdawczej bilansu w formę analityczną polega głównie na:
• zastąpieniu poziomych układów bilansu układami pionowymi,
• pominięciu szczegółowych pozycji bilansu,
• odpowiednim pogrupowaniu i połączeniu pozycji zbiorczych bilansu5. Sporządzając bilans analityczny, aktywa szereguje się według rosnącego stopnia ich płynności, ujmując w pierwszej kolejności składniki majątku trwałego, a następnie obrotowego. Z kolei pasywa są ujmowane według rosnącego stopnia ich wymagalności, czyli pilności spłaty. W pierwszej kolejności wykazuje się więc kapitały własne, a następnie kapitały obce, z podziałem na kapitały obce długoterminowe i krótkoterminowe. Analityczna forma bilansu jest wykorzystywana do przeprowadzenia wstępnej oceny bilansu i stanowi podstawę obliczenia najważniejszych wskaźników.
Najbardziej syntetyczną postać bilansu analitycznego przedstawiono w tabeli 6.1.
Tabela 6.1. Bilans analityczny w ujęciu syntetycznym
AKTYWA |
PASYWA |
AKTYWA TRWALE |
KAPITAŁ WŁASNY |
AKTYWA OBROTOWE |
KAPITAŁ OBCY |
Taka konstrukcja bilansu analitycznego pozwala na szybką, syntetyczną ocenę wielkości podstawowych grup majątku i źródeł ich sfinansowania. Na podstawie danych liczbowych bilansu analitycznego oblicza się najważniejsze wskaźniki, które umożliwiają dokonanie wstępnej oceny sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa. Bilans analityczny dotyczący aktywów rozpatrywanego przedsiębiorstwa, z uwzględnieniem danych liczbowych i podstawowych wskaźników dynamiki i struktury przedstawiono w tabeli 6.2.
' Analiza sprawozdań finansowych nie jest synonimem analizy finansowej. Analiza finansowa jest bardziej zaawansowanym postępowaniem badawczym od analizy sprawozdań finansowych. Dlatego można analizę sprawozdań finansowych potraktować jako część rachunkowości.
Należy podkreślić, że zgodnie z ustawą o rachunkowości bilans może być również sporządzo
ny w formie uproszczonej. Wykazuje się w nim tylko dane w wierszach oznaczonych literami i cy
frami rzymskimi, z pominięciem wierszy oznaczonych cyframi arabskimi. Taka forma bilansu dotyczy tylko tzw. małych jednostek.
J Por. R. Palczyńska-Gościniak, Wykorzystanie bilansu analitycznego w analizie wskaźnikowej (aspekty metodologiczne), „Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej 1999", nr 48, s. 77; Por. B. 01-zacka, R. Palczyńska-Gościniak, Jak ocenićJirmf, Metodyka badania i przykłady liczbowe, ODDK, Gdańsk 2002, s. 22.