BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (56)

Operacje związane z kontraktami „futures” podlegają obrotowi giełdowe, mu, a ich rozliczeniem zajmuje się wyspecjalizowana izba rozrachunkowa¹¹* związana z określoną giełdą. A zatem kontrakty „futures” nie są zawierane be;! pośrednio między stronami.

Aby jednak zawrzeć kontrakt „futures", inwestor jest zobowiązany do zapłaty tzw. depozytu zabezpieczającego, tzn. wpłacić na swój rachunek¹²¹ odpowiednią kwotę pieniędzy. Kwota ta jest zależna od wartości instrumentu bazowego, które-go dotyczy kontrakt oraz od liczby zawieranych kontraktów.

W ramach depozytu zabezpieczającego wyróżnia się:

• depozyt początkowy (initial margin),

| depozyt obowiązkowy (maintenance margin).

Depozyt początkowy jest kwotą, którą należy wpłacić na rachunek depozytowy w momencie zawarcia kontraktu.

Depozyt obowiązkowy jest ustalany wówczas, gdy saldo rachunku zabezpieczającego¹²² jest niższe od kwoty depozytu początkowego.

Minimalne wartości depozytu początkowego oraz obowiązkowego są ustalane przez giełdę. Jednak maklerzy mogą wymagać od swoich klientów depozytów wyż-szych niż minimalne, natomiast nie mogą ustalać ich na poziomie niższym. Depozyt obowiązkowy stanowi najczęściej 75% kwoty depozytu początkowego. Jeżeli sal-do depozytu zabezpieczającego obniży się poniżej kwoty depozytu obowiązkowego, to wówczas inwestor otrzymuje wezwanie do uzupełnienia depozytu i następne-go dnia jest zobowiązany do wyrównania salda i rachunku do kwoty depozytu początkowego. Gdyby nie spełnił tego obowiązku w wyznaczonym terminie, to makler jest upoważniony do zamknięcia jego rachunku, czyli sprzedaży kontraktu.

Założenie tworzenia depozytów jest uzasadnione potrzebą ograniczenia ewentualnych strat spowodowanych niedotrzymaniem warunków kontraktu przez uczestników rynku.

Rozliczenie transakcji „futures” nie wymaga „fizycznej dostawy” instrumentu bazowego, gdyż w określonym terminie ma miejsce pieniężne rozliczenie kontraktu, tzn. jest transferowana między stronami umowy kwota będąca różnicą między ceną instrumentu bazowego w dniu zawarcia kontraktu a cenę tego instrumentu w dniu jego wygaśnięcia.

Natomiast zawarcie i realizacja kontraktu wymagają odpowiednich zapisów księgowych dotyczących:

• ewidencji depozytów gwarancyjnych i wnoszonych opłat do izby rozrachunkowej,

Tzw. clearing house - będąca działem giełdy zajmującym się pośrednictwem przy zawieraniu kontraktów „futures”.

_ §|f^{M l2w}' “Maczający rachunek depozytowy (margin occount).

" ^{Może 10 mi}“ ^m|ejscc wówczas, gdy cena terminowa, tzn. cena realizacji kontraktu będzie wyższa od ceny na koniec dnia giełdowego.

jjMcćj wyceny transakcji,

* ₀statcczncg° rozliczenia kontraktu.

;_Vilip|iwości w przypadku kontraktu „futures" budzi z pewnością problem, można traktować instrumenty pochodne, których elementem bazowym jest ar (np- ^^{avva< ro}P^{a na}^^owa) jako instrumenty finansowe. Trzeba więc wyraź-^t0' oodkreśłić, że definicję instrumentu finansowego spełniają tylko te instrumen-^ nochodne, w których elementami bazowymi są ceny towarów oraz gdy nie ¹⁾¹ rozliczone w drodze fizycznej dostawy, lecz podlegają rozliczeniu w formie ^_odk6w pieniężnych lub w formie rozliczenia różnicy wynikającej z kontraktu.

⁵ Zgodnie z przytoczonym uprzednio podziałem instrumentów finansowych, do instrumentów rynku pozagiełdowego zalicza się przede wszystkim kontrakty typu „forward". Kontrakty te należą do najprostszych kontraktów terminowych.

Pojęcie

kontraktu

„forward”

Kontrakt „forward" jest umową nakładającą na jedną ze stron obowiązek dostarczenia, a na drugą - odbioru określonej ilości składników aktywów¹²³, w określonym terminie w przyszłości i po określonej cenie, ustalonej w momencie zawierania kontraktu._

W odróżnieniu od kontraktów typu „futures" kontrakty typu „forward”:

♦    nie są umowami standaryzowanymi (jeżeli chodzi o termin i ilość dostarczanego instrumentu finansowego),

♦    rozliczenie określonej w nich transakcji ma miejsce w momencie dostawy lub zapłaty.

Ponadto przy kontraktach typu „forward”:

♦    nie jest w praktyce wymagany depozyt zabezpieczający,

♦    ryzyko ponoszą strony kontraktu¹²⁴.

Przy kontrakcie „forward" strona zobowiązująca się do dostarczenia w przyszłości określonego instrumentu bazowego przyjmuje w kontrakcie pozycję krótką (short position), a strona kupująca - pozycję długą (long position).

Większość kontraktów terminowych typu „forward" realizuje się w formie fizycznej dostawy towarów czy waluty. Rozliczenie finansowe różnicy między stronami kontraktu występuje rzadko w praktyce. Wystawienie kontraktu polega więc na zobowiązaniu się jego stron do kupna lub sprzedaży określonego składnika aktywów po ustalonych cenach i nie wymaga jego posiadania w momencie zawarcia kontraktu.

Istotę kontraktu „forward" przedstawia następujący przykład.

^I!) Instromentami bazowymi są najczęściej towary (zboża, metale, produkty kopalne) lub waluty, a więc składniki aktywów, które można fizycznie dostarczyć.

1 ^Przy kontraktach „futures" ryzyko ponosi giełda i izba rozrachunkowa.