CCF20091108012

PSYCHOLOGIA PRACY I ORGANIZACJI

Ichyleń od normy oraz kontrolowaniu lian stanu dwóch lampek ostrzcgaw /eh. Prócz tego badanym prezentowa > przekazy naśladujące komunikaty więkowe stosowane w kontroli ruchu wietrznego. Aby wykonać zadanie, nalało zidentyfikować konkretne sygnały wolawcze, a następnie podjąć odpornie działania - zmienić kanał i do-oić się do żądanej częstotliwości. W za-niu dotyczącym zarządzania zasobami konawcy musieli utrzymać na wyzna-inym poziomie ilość wody w dwóch iwnych zbiornikach, przelewając ją jzlereeh zbiorników pomocniczych, '.cplyw wody można było regulować, iczając bądź wyłączając którąkolwiek iśm i u pomp łączących zbiorniki. Tat-sall i Morgan odkryli, że w wypadku óch zadań (namierzania celu i zarzą-tnia zasobami) zastosowanie bezpo-Jniego sterowania - w porównaniu /tuacją, w której zadania przydzielane statycznie - przynosiło korzystniejsze ullaty w postaci lepszego wykonywa-pracy i większej świadomości sytuacyj-Jcdnak te efekty stawały się widoczne ticro przy stosunkowo wysokim pozio-wymagań zadania. Ponadto, wiele azywało na to, że adaptacyjna auto-yzacja tylko jednego zadania spośród •rech wymienionych nie wywoływała wyraźnych dodatnich skutków. Co ,awe - choć fakt ten można by wytłu-:zyć potrzebą sprawowania kontroli -9 członków grupy stosującej bezpo-Ini przydział nie wykorzystało możli-ci zautomatyzowania zadań.

»V pośrednim trybie dynamicznego 'działu zadań system komputerowy la, które zadanie ma być wykonane z człowieka, a które przez komputer, ania porównawcze nad bezpośrednim 'średnim trybem DTA wykazują, że ;iaż większość operatorów woli bez-edni przydział zadań, to - jeśli weźmiemy pod uwagę ogólne funkcjonować nic syslcmu przydział pośredni sprawdza się o wiele lepiej (Greenslcin i in„ 1986; Morris, Rouse, Ward, 1988). Trzeba jednak przyznać, że pośredni tryb DTA jest stosunkowo trudny do wprowadzenia, niełatwo też zdefiniować kryteria przydziału zadań. Aby skutecznie przy dzieląc zadania, system potrzebuje informacji, na podstawie których podejmuje decyzje na temat przydziału. Zapropono wano kilka sposobów wprowadzania pośredniego trybu DTA. Trzy podstawowe metody to: adaptacja na podstawie procesów fizjologicznych, adaptacja na podstawie modelu oraz adaptacja na podstawie wykonania pracy.

Zwolennicy pierwszej z wymienionych metod badają możliwość zastosowania pomiaru biopsychometrycznego do wywoływania automatyzacji adaptacyjnej (Pa-rasuraman, Bahri, Deaton, Morrison, Barnes, 1992; Morrison, Gluckman, 1994). Bierze się tu pod uwagę sygnały fizjologiczne niosące informacje na temat aktywności układu autonomicznego i mózgu, która z kolei, według naukowców, wiąże się ze zmianami w obciążeniu pracą. Mechanizm ten można wykorzystać przy przełączaniu tiybów automatyzacji (Prin-zel, Seerbo, Freeman, Mikulka, 1995). W nielicznych badaniach nad użyciem metod biopsychometrycznych przeanalizowano jedynie dane, które uzyskano za pomocą encefalografu, ale niewykluczone, że także elektrokardiogram lub wyniki pomiarów innych czynności fizjologicznych mogłyby się okazać przydatne, ich użyteczność nie została jednak do tej pory naukowo potwierdzona. Jeden z problemów związanych z użyciem EEG przy wprowadzaniu DTA polega na tym, że ze względów technicznych elektroencefalografię na ogól można wykonywać jedynie w warunkach laboratoryjnych i w placówkach medycznych. Ponadto, aby wykazać, że ta 1.1 linika adaptacyjnego przydziału zadań |. .1 i /cielna oraz że metody z użyciem inny. h pomiarów czynności fizjologicznych liiiigi) być wykorzystane przy przełączaniu 11 ylmw automatyzacji, należy jeszcze prze-pi owadzie dodatkowe badania.

I )niga propozycja dotyczy adaptacji im podstawie modelu - tworząc strategie przydziału zadań przez komputer, posłu-nno się tutaj wiedzą na temat ludzkich 11 ilegii działania. Komputer korzysta modelu zachowań przejawianych przez ludzi przy podejmowaniu decyzji, aby przewidzieć działania człowieka. Dzięki leniu potrafi ocenić, których zadań człowiek nie będzie mógł wykonać efektywnie, i takie zadania przydziela sobie. W większości przeprowadzonych dotąd Imdań porównujących skuteczność bezpośredniego i pośredniego trybu DTA używano trybu pośredniego DTA opartego na modelu (np. Greenstein i in., 1986; Morris i in., 1988). Skuteczność takiej metody przydziału zadań zależy nie tylko od trafności prognostycznej charakterystycznej dla zastosowanego modelu, ale lakże od tego, jakiego algorytmu się użyje, aby wprowadzić informacje, których len model dostarcza. Dlatego przydatność tej metody wprowadzania DTA budzi wątpliwości, gdyż nie opracowano jeszcze rzetelnego modelu ludzkiego działania. Jednak Greenstein i Revesman (1986) na podstawie przeprowadzonych badań zasugerowali, że przydział zadań oparty na cechującym się tylko niewielką trafnością prognostyczną modelu przetwarzania informacji przez ludzi usprawnia pracę systemu, w porównaniu z sytuacją kontrolną, w której brak pomocy ze strony komputera. W tym wypadku jako system wykorzystano symulację procesu naprawczego, w którym bierze udział człowiek i komputer. Ich role się zmieniały: albo to komputer przewidywał (na podstawie modelu), w jaki sposób człowiek będzie wykonywał zadanie polegające na wykrywaniu usterek i naprawianiu ich, albo odwrotnie - to człowiek wyznaczał komputerowi zadania. Greenstein i współpracownicy (1986) odkryli, żc pod względem szybkości ukończenia zadania pośredni tryb oparty na modelu był lepszy niż bezpośredni tryb adaptacji, choć zastosowanie tego pierwszego wymagało wykonania większej liczby zbędnych czynności. Wyniki tych badań sugerują, że niekoniecznie trzeba dysponować złożonym, wszechstronnym modelem, aby polepszyć pracę systemu za pomocą metod pośredniego dynamicznego przydziału zadań.

Trzecia metoda przydziału zadań adaptacja na podstawie wykonania pracy wykorzystuje dane, które zebrano w trakcie nieustannego śledzenia poziomu wykonania czynności składających się na zadanie. Vanderhaegen, Crevils, Delie r-nard i Millot (1994) opisali metodę, w której do programu przydzielającego zadania zostały wprowadzone ograniczenia związane z uprzednio zdefiniowanym minimalnym i maksymalnym poziomem akceptowalnego obciążenia pracą (miało to na celu uniknięcie zarówno nadmiernego, jak i niedostatecznego obciążenia pracą). W rezultacie, jeżeli poziom wykonania konkretnego elementu zadania nic spełniał wyznaczonego kryterium, zadanie to lub jego część były ponownie przydzielane odpowiednio maszynie lub człowiekowi. Kamoun, Debernard i Millot (1989) stwierdzili, że w wyniku zastosowania tego typu pośredniego przydziału zadań jakość pracy systemu oraz wielkość obciążenia pracą operatorów były optymalne. Nie wiadomo jeszcze, czy taką metodę uda się uogólnić, tak aby można ją było zastosować w bardziej złożonych, realnych warunkach pracy; wymaga ona bowiem przewidywania, jaki będzie akceptowalny poziom wymagań i poziom wykonania każdego zadania. Inny problem