CCF20101219033

Bronisław Szubelak - Hoplita grecki Vll-V w. p.n.e.

1 io mody asyryjskiej późnego okresu -rtrium, która charakteryzowała wypo-- rżenie wojsk posiłkowych wcielanych do z zrdii królewskiej.¹¹ Być może pałąk był : zżzielnym elementem montowanym na ——enie. Ten typ hełmu zupełnie się jed-zzlcnie przyjął.

Drugim, znakomicie przyjętym, jest z;-;m iliryjski.

Iliryjski

Ten rodzaj hełmu powstał w wyniku modernizacji kegla. Dzwon został zi: błony, tulejkę i chwyt grzebienia zlikwidowano, a daszki policzkowe zostały rc większone i wydłużone. Zachowanie —■••'orokątnego obrysu twarzy, gwarantu-reego dobrą widoczność, obniżenie środku ciężkości i wyprofilowanie nalcarczka, -prawiło, że hełm stał się bardzo popu-umy na Peloponezie już około 700 r. rznę. Prawdziwą furorę zrobił jednak na : rrzeżach cywilizacji greckiej między VII i V w. p.n.e.¹² Wytwarzano go w dwóch : zmianach: dwuczęściowej - robionej z połówek dzwonu łączonych wzdłużnie : ^;ednoczęściowej wykuwanej z arkusza : lachy brązowej. Brąz był znakomitym ilzstycznym materiałem, świetnie nadarzam się do obróbki na gorąco i zimno, ł rtwo poddawał się zabiegom zdobniczym, zo zaowocowało pogrubieniem obrzeża ' ■części twarzowej i dekoracją w postaci nitów do złudzenia przypominających rząd pereł.¹³ Inną cechą właściwą temu rodzajowi jest wcięcie klinowe między raszkami policzkowymi a nakarczkiem, pogłębiające się w późnych odmianach VII w. p.n.e.), a także niezwykle charakterystyczna rynna z dwiema prowadnicami (we wczesnych egzemplarzach) pod grzebień.¹⁴ Grzebień zgodnie z nową modą mocowano bez stelaża, bezpośrednio na dzwonie hełmu. Wszystkie znaleziska ozdobnych hełmów pochodzą z terenu wschodniego wybrzeża Adriatyku, czyli starożytnej Ilirii (stąd jego nazwa), gdzie wytwarzano je w greckich koloniach dla bogatych autochtonów. Nie ma żadnej wątpliwości, że były produkowane przez Greków, gdyż większość z nich nosi stempel płatnerza.¹⁵ Późne egzemplarze (V-IV w. p.n.e.) mają wycięcia na uszy i ruchome daszki policzkowe na zawiasach. Okazjonalnie używane są w południowej Grecji w okresie wojen perskich, a później zdobywają popularność także w północnej Grecji i Macedonii.¹⁶ Iliryjski był typem wyjściowym do konstrukcji korynckego, który jest najbardziej rozwiniętą i jednocześnie zamkniętą formą hełmu greckiego, podobnie jak poprzedni zaliczaną do wzorów orientalizujących.

Koryncki

Hełm koryncki w dojrzałej formie pojawił się około 700 r. p.n.e. w wyniku rozbudowy hełmu iliryjslciego na potrzeby kompleksowej osłony głowy i twarzy. Jego powstanie wiąże się z narodzinami falangi greckiej jako szyku bojowego i specyficznej taktyki walki ciężkozbrojnej piechoty. Trwa niekończący się spór, czy falanga powstała w wyniku modyfikacji broni i stworzenia ekwipunku [panoplium) hoplity, czy też jej powstanie wymusiło zmiany konstrukcyjne broni. Wydaje się, że proces unifikacji uzbrojenia i tworzenia

37