CCF20101219049

Bronisław Szubelak - Hoplita grecki Vll-V w. p.n.e.

niektórzy dwóch cieńszych włóczni, poja-* aa się jedna masywna, mierząca półtorej -ysokości żołnierza i przeznaczona do kłucia.¹² Przez cały okres klasyczny, aż do przełomu V/IV w. p.n.e., typowa włócznia nrplity składać się będzie z trzech elemen-: w: grotu, drzewca z oplotem i toku.

Grot (aichme)

Ta część składowa włóczni pozostaje niezmienna od epoki mykeńskiej do IV w.

r_n.e.

Materiał archeologiczny wskazuje, że iie wychodzi z użycia metal, z którego jest skonana: brąz występuje na równi z żelazem przez całą epokę klasyczną.¹³ Kształt nscia grotu, określany jako lancetowaty nib liściowatego obrysu z centralnym żeberkiem usztywniającym, przechodzą-ran w tulejkę, równie żywo przypomina epokę brązu. Długości poszczególnych mlezisk są różne, ale najczęściej oscylują n okolicach 20-30 cm. Wynika to zfak-m iż normalizacja w tamtych czasach i"la zjawiskiem obcym producentom zzbrojenia.¹⁴ Mimo to groty włóczni były utwarzane w tej samej długości, choć rńko egzemplarze brązowe. Przyczyną tej ziimalizacji było seryjne odlewanie brązu - tej samej formie i końcowa obróbka :i :ączona zapewne z ostrzeniem. Żelazne poty kuto na gorąco i odpuszczano, a na--tepnie ostrzono.¹⁵ Ciekawą uwagę w tej aiestii poczynił Warry, pisząc, że greckie —: ty, w przeciwieństwie do grotów innych idów starożytnych, wykonane były ze -uili niebyt dobrze wyostrzonej, przez :: nie mogły przebić pancerza.¹⁶ Można ii; temu wiarę, ale jedynie w przypadku wytworów z tzw. prymitywnej stali cechujących się dużą plastycznością. Zaznaczyć też należy, iż stalowe groty włóczni tradycyjnie przypisywane są Spartanom, którzy według jednej z teorii pierwsi wyposażyli swych wojowników w VII w. p.n.e. w tę broń, kiedy inni używali jeszcze miękkiego żelaza zgrzewanego lub brązu.¹⁷

Normalną praktyką przed każdą bitwą było zapewne ostrzenie broni, w tym również grotów włóczni, co zaświadcza Ksenofont, mówiąc o armii Epaminon-dasa pod Mantineą, że „wszyscy (...) ostrzyli swe lance i miecze" (7.5.20; tłum. W. Klinger).

Wyjątkową funkcję pełniły włócznie ceremonialne czy wotywne, które miały groty pozłacane lub wykonane z czystego złota, jak ta ofiarowana wyroczni Amfia-raosa przez lidyjskiego króla Krezusa.¹⁸

Drzewce (styrax, styrakion)

Grecka nazwa włóczni - dory, doru -oznaczała pierwotnie drzewo lub odnosiła się do jego pnia. Oprócz terminów styrax i styrakion na określenie drzewca, w późniejszym okresie (IV w. p.n.e.) pojawia się pojęcie kraneja (l.m.) wiązane z drzewcami sariss macedońskich.¹⁹

Drewnem używanym do ich strugania najczęściej był jesion, o którym często wspomina Homer, a także wymieniany przez antycznych autorów dereń. Drewno dereniowe było lekkie i w niewielkim stopniu elastyczne, co gwarantowało dobre parametry użytkowe. Dużym uznaniem cieszyły się również cis oraz sosna. Z podrzędnych gatunków wykorzystywa-

53