CCF20101219067

Bronisław Szubelak - Hoplita grecki Vll-V w. p.n.e.

Charakterystycznym komponentem osłony nóg jest para nagolennic wykonanych z elastycznego metalu, w tamtym okresie wyłącznie z brązu. One również pojawiły się w epoce mykeńskiej, by przetrwać najprawdopodobniej do czasu sformowania falangi i upowszechnienia się rynsztunku hoplity. Przez cały okres klasyczny podlegają modelowaniu poprzez odwzorowanie muskulatury i rozbudowie umożliwiającej kompleksową ochronę goleni wraz z kolanem. Równocześnie w celu zwiększenia mobilności wojownika obniża się ich ciężar i materacuje, a nawet okresowo odrzuca.

Niezmiennym elementem ekwipunku zaczepnego jest włócznia, z drzewcem u góry zaopatrzonym w grot liściastego kształtu, z żeberkiem usztywniającym, u dołu natomiast okuta metalem. Okucie brązowe zazwyczaj spełniało rolę zapasowego grotu na wypadek złamania drzewca i pozwalało wbić włócznię w ziemię bez obawy przed korozją. Użycie bojowe w zamkniętym szyku wskazuje na to, iż była to broń zespołowa, zważywszy na długość dochodzącą do 3 metrów. Jeśli przyjąć, że utrzymanie szyku było conditio sine qua non dla falangi, wypada uznać istnienie egzemplarzy zapasowych wykorzystywanych po utracie włóczni przy pierwszym zderzeniu z wrogiem. Hoplita bez włóczni stawał się łatwym łupem, zatem albo musiał się wycofać do tylnych szeregów, albo szybko zaopatrzyć się w nową broń. Być może poszczególne szeregi nacierały falami, ale i wówczas po skruszeniu broni drzewcowej pozostawał miecz i indywidualny pojedynek twarzą w twarz.

Krótki miecz hoplity wykształcił się z pierwowzoru zwanego w literaturze gtif-fzungenschwert, a pochodzącego z Europy Środkowej. Wykonany z jednego kawałka metalu z głownią sieczno-kłującą usztywnioną żeberkiem i nitowanym chwytem oraz charakterystycznym kształtem klingi przypominającym liść tataraku, przetrwał upadek cywilizacji mykeńskiej. W epoce klasycznej jelce przybrało pudełkowy kształt lub formę prostą z dwoma wąsami, trzpień, z szerokiego - przypominającego język wołu, przekształcił się w wąski graniasty, a głowica rękojeści o kształcie wrzecionowatym stała się z półkulistej walcowata. Ewenementem wśród prostych mieczy stał się wzorzec spartański, drastycznie krótki przeznaczony jak się wydaje wyłącznie do kłucia w zwarciu. W ścisku bitewnym skutki użycia tego miecza musiały być przerażające.

Typowo sieczną bronią był krzywy miecz jednosieczny, ostrzony po wewnętrznej stronie krzywizny, zwany machaiia. Wywodził się on z tradycji bliskowschodniej, a może nawet mezopotamskiej i dzięki masywnej głowni, stanowiącej jedność z trzpieniem uformowanym w półza-mkniętą rękojeść, stał się ulubionym wyposażeniem Traków, Iberów, ludów italskich oraz Etrusków. W Grecji znalazł się w uzbrojeniu przede wszystkim konnicy, ale również oddziałów lekkozbrojnych i hoplitów. Prawdziwą karierę zrobił jednak najpierw u Macedończyków, a następnie w całym okresie hellenistycznym, od IV w. p.n.e. począwszy.

Nieco odmiennym wzorem był jednosieczny tasak o niewielkim stopniu krzywizny klingi nazywany kopis. Jego pochodzenie wywodzi się od jednosiecznego