CCF20101219045

Bronisław Szubelak - Hoplita grecki Vll-V w. p.n.e.

Hełm beocki wykuty z brązu

Beocki

Hełm beocki, tak jak pilos, wywodził się od filcowego nakrycia głowy w postaci kapelusza noszonego przez Greków, z charakterystycznym opadającym, pofałdowanym rondem. Kojarzony z Beotami od nich otrzymał nazwę i służył głównie ieźdźcom. Był zaopatrzony w pasek pod brodę.⁷⁷ Jeźdźcom też poleca go Kseno-font, pisząc, że jest „najlepszy, gdyż dobrze osłania, a nie ogranicza pola obserwacji” Hippika 12, tłum. A. Bronikowski) I rzeczywiście w materiale archeologicznym dominują egzemplarze użytkowane przez wojowników konnych.

W wyposażeniu pojawić się mogły już w początkach lub w połowie V w. p.n.e., aczkolwiek opowieść Demostenesa 59.94) o Mikonie malującym bitwę pod Maratonem z Platejczykami w beockich hełmach potraktować należy z rezerwą. W czasach słynnego mówcy ten typ był w powszechnym użyciu zarówno w Beocji, jak i poza nią, toteż potraktowano go najprawdopodobniej jako wyróżnik artystyczny. Nie wyklucza to jednak możliwości stosowania tego rodzaju hełmu przez Beotów już w początkach V w. p.n.e, zważywszy na przywiązanie do tradycji w tym regionie.⁷⁸Natomiast przekaz

Pliniusza uznający Spartan za wynalazców szyszaka można włożyć między bajki [Hist. Nat. 7.201.). Chyba że odniesiemy go do hełmu korynckiego, który produkowany był w Koryncie tak jak większość uzbrojenia ochronnego, ale niekoniecznie tam został skonstruowany.⁷⁹

Gamber podaje, iż beocki mógł powstać pod wpływem italskim, a szczyt jego popularności przypada na okres IV-I w. p.n.e.⁸⁰ Nie znajdujemy jednak żadnych śladów powiązań między Wielką Grecją a Beocją, toteż tę hipotezę możemy całkowicie odrzucić. Jedynie IV w. p.n.e. jako początek kariery tego modelu w całym świecie greckim i Macedonii wydaje się bezsprzeczny.⁸¹ Dowodem na to mogą być wzmianki u autorów antycznych (Aelian, V H, 3.24; Pollux, 1. 149) oraz słabość macedońskich hetajrów do ozdobnych egzemplarzy tego hełmu. Najciekawszym z nich był ten ze złotym wieńcem