damy, rycerze,�ministki8

Strategie emancypacyjne

nia łącznie z przewodniczącą, Pauliną Kuczalską-Reinsch-mit. W Stowarzyszeniu do władz został wybrany mężczyzna, mąż jednej z członkiń, co być może wywołało konflikt. W zarządzie Związku nie było już mężczyzn.

Wspomnianym wcześniej biegunem stylów kobiecej praktyki politycznej, przeciwnym do wyżej omówionego, autonomicznego, jest zaangażowanie kobiet w działalność

0    charakterze ogólnie emancypacyjnym, progresywnym, w celu poprawy własnej sytuacji. Cytowany na wstępie tego rozdziału tekst Magdy Środy z 1992 roku egzemplifikuje to stanowisko. W dyskursie emancypacyjnym daje się zauważyć wyraźny nurt analizy i krytyki uprawiania polityki kobiecej w takich ogólnych ramach.

W warunkach rozbiorów na jawną, otwartą dyskusję kobiecych strategii politycznych nie było miejsca, lecz na początku XX wieku, gdy mogły już powstawać legalne kobiece organizacje emancypacyjne, pojawiła się możliwość

1    potrzeba dyskusji programowych i strategicznych.

Problem, na ile kobiece dążenia emancypacyjne pozostają w związku z dążeniami emancypacyjnymi innego rodzaju, z narodowowyzwoleńczymi oraz społecznymi, a na ile stanowią cele odrębne, był istotny ze względu na konkretne sojusze polityczne, które zmuszone były nawiązywać słabe i mało doświadczone w działalności politycznej organizacje kobiece. Zarówno narodowcy, jak i socjaliści, dwie przy wszystkich różnicach najlepiej artykułujące się formacje polityczne tego okresu, zainteresowani byli włączeniem kobiet w swą działalność. W dyskusji z narodowcami i socjalistami kształtowały się cele polityczne autonomicznego ruchu kobiecego. Charakterystyczna pod tym względem jest polemika, jaka wywiązała się na zjeździe kobiet w 1907 roku pomiędzy Aleksandrem Świętochowskim a Pauliną Ku-czalską-Reinschmit. Socjalista Świętochowski przekonywał, że zarówno organizacyjne, jak i programowe wyodrębnię-nie „kwestii kobiecej” z ogólnych celów społecznej i narodowej emancypacji jest błędne, a wręcz naganne. Jest wyrazem zamknięcia się kobiet na sprawy ogółu, stawianiem sprawy emancypacji kobiet poza wszelkim kontekstem star-tegicznym i problemowym. Taką postawę nazwał Święto-- chowski „pielęgnowaniem w sobie osobliwego patriotyzmu żeńskiego rodzaju” (Świętochowski 1907, 189). Twierdził, że kobiety powinny wziąć udział w działaniach na rzecz wyzwolenia społecznego i narodowego, a po osiągnięciu go wyzwolenie kobiet przyjdzie samo. Emancypacja kobiet wiąże się według niego z „ogólnymi dążeniami wolnościowymi”. Kobieta musi:

... za główny cel swych dążeń uznać ową wszystkich wyzwalającą wolność. Wtedy będzie mogła sama słusznie powiedzieć o sobie: jestem człowiekiem, nic ludzkiego nie jest mi obcym. Wtedy również powiedzianym o niej będzie: oto jest człowiek i nic ludzkiego nie powinno jej być odjętym.

W odpowiedzi na wystąpienie Świętochowskiego Paulina Kuczalska-Reinschmit przedstawiła szereg argumentów na rzecz wyodrębnienia „kwestii kobiecej” od innych dążeń emancypacyjnych zarówno w aspekcie problemowym, jak i organizacyjnym. Przyznając, że emancypacja kobiet jest związana z emancypacją w każdym sensie, że wiąże się z wyzwoleniem „robotnika, włościanina i Żyda” (Kuczalska 1907, 192), Kuczalska twierdziła, że kwestia emancypacji kobiet powinna być sformułowana jako osobny problem, a także wymaga specyficznych strategii. Powoływała się na historyczne przykłady zaangażowania kobiet w ruchy emancypacyjne, które osiągały swój cel z udziałem kobiet i z ich aktywnym poparciem, lecz które pozostawiały niezałatwio-nymi postulaty kobiet: