damy, rycerze,�ministki7

Strategie emancypacyjne

autorki, na irracjonalizacji polityki, uczynieniu jej miejscem rozpowszechniania wartości religijnych i narodowych kosztem wartości niższego rzędu, decydujących o codziennym dobrostanie obywateli. Polityka jako narzędzie balansowania interesów grupowych, a więc polityka w sensie liberalnym, jest nieobecna w polskiej praktyce politycznej zarówno współcześnie, jak i w polskiej tradycji politycznej. Znamienne jest, że autorka, która najwyraźniej darzy sympatią liberalne rozumienie polityki, odżegnuje się jednocześnie od potraktowania problemów dotyczących kobiet jako problemów konstytuujących grupę wspólnego interesu. Zarówno ustawa antyaborcyjna, jak i niewystarczająca reprezentacja kobiet w parlamencie zostają zinterpretowane w tekście jako problemy ogólnospołeczne, problemy polskiej kultury politycznej. Po liberalnej analizie przychodzi więc już nieliberalna diagnoza. Partia „zdrowego rozsądku” zostaje przeciwstawiona partii feministycznej, której by zatem na zdrowym rozsądku miało zbywać...?

Niechęć do tworzenia kobiecego lobby politycznego Ann Snitow (1995) tłumaczy tym, że w okresie realnego socjalizmu, w czasie masowej unifikacji, homogenizacji społeczeństwa i zacierania różnic klasowych oraz narodowych kobiety były jedyną grupą, której istnienie nie było przemilczane. Przeciwnie, faworyzowało się je wówczas w ramach jednego z podstawowych celów socjalizmu: zniesienia wyzysku płci. Czterdzieści lat sztucznych, odgórnych i chybionych zabiegów zdołało kobiety skutecznie zniechęcić do formułowania postulatów politycznych w kategoriach interesu grupowego.

Biegunami, pomiędzy którymi w kobiecym dyskursie emancypacyjnym artykułowały się interesy kobiet w kategoriach politycznych, było z jednej strony uczestnictwo w rozmaitych progresywnych nurtach politycznych, a z drugiej 1 kobiecy autonomizm. Biegun drugi był reprezentowa-

---- ■

ny zarówno na przełomie wieków, jak i współcześnie, w ne-ofeminizmie, choć tworzenie jawnych, politycznych struktur o celach emancypacyjnych wyłącznie przy udziale kobiet jest najnowszym motywem w kobiecym dyskursie emancypacyjnym.

Pierwszym stowarzyszeniem, które statutowo wykluczało członkostwo mężczyzn, było prawdopodobnie Polskie Stowarzyszenie Feministyczne istniejące w latach 1991 — 1996. W statucie PSF, jak twierdzą jego członkinie, obecny był zapis o tym, że „członkiem stowarzyszenia może być każdy, kto jest kobietą”. Powstała w tym samym czasie bydgoska Grupa Samoobrony Kobiet zmieniła swoją nazwę na: Grupa Obrony Kobiet po tym, gdy zapisało się do niej dwóch mężczyzn. Wcześniej istniejące organizacje nie wykluczały explicite członkostwa mężczyzn. W jedynej istniejącej za czasów realnego socjalizmu organizacji kobiecej, Lidze Kobiet (status Kół Gospodyń Wiejskich był sporny, raz uznawane były za należące do Ligi, innym razem były częścią Kółek Rolniczych), mężczyźni mogli nie tylko być członkami Ligi, lecz nawet mogli pełnić w niej funkcje. Wrocławska reżyserka dokumentalistka, Maria Zmarz-Koczanowicz, doszukała się w jednej z dzielnic Wrocławia mężczyzny, przewodniczącego lokalnego koła Ligi Kobiet (por. film „Jestem mężczyzną”). We wcześniej istniejących organizacjach kobiecych członkostwo mężczyzn nie było statutowo wykluczone, choć w niektórych takie wykluczenie było domniemane. Prawdopodobnie właśnie brak odpowiedniego zapisu statutowego i związana z nim niejasność była przyczyną rozpadu pierwszej legalnej organizacji kobiecej o celach emancypacyjnych. Polskie Stowarzyszenie Równouprawnienia Kobiet zostało zalegalizowane w marcu 1907 roku, a już cztery miesiące później powstała organizacja o prawie identycznej nazwie: Związek Równouprawnienia Kobiet Polskich, do której przystąpiła część członkiń Stowarzyszę-