damy, rycerze,�ministki0

Strategie emancypacyjne

( ;-----

zdecydowała się na tradycyjnie męski zawód i że się w nim sprawdziła. Jej zasługą było również, że nie poddała się ograniczeniom i rozmaitym, administracyjnym i obyczajowym represjom, które spotykały ją w drodze do wymarzonego zawodu. Celebracji jej „pierwszeństwa” nie towarzyszyła żadna krytyka systemu ograniczeń, które współodpowiadały za wybitny charakter tego pierwszeństwa.

Celebrowanie wybitnych kobiet, których wyjątkowość polegała na tym, że były pierwsze, bo jako pierwsze przekroczyły ograniczające je zakazy, było właściwie kpiną z kobiet i przejawem samozadowolenia systemu ich represjonowania. Nagradzano jedyną kobietę, tę, która jako pierwsza ukończyła bieg z przeszkodami, podczas gdy dla mężczyzn do tego samego celu prowadziła prosta, szeroka droga. Nagradzano tę jedną, a przemilczano liczne kobiety, które były zapewne równie zdolne i silne jak mężczyźni, nie zdołały jednak sforsować licznych przeszkód dodatkowych, które im fundowano jako kobietom.

Jawnym nadużyciem w dyskursie socjalistycznym było uznawanie za wybitne działaczki ruchu kobiecego działaczek partii socjalistycznych i komunistycznych, które z ruchem kobiecym miały tyle wspólnego, że same były kobietami. Biuletyn wewnętrzny Ligi Kobiet „Nasza Praca” jeszcze w 1982 roku podaje nazwiska tych kobiet. Są wśród nich m.in. Klara Zetkin i Nadieżda Krupska, żona Lenina. Takich postaci, jak Elisabeth Cady Stanton, amerykańska działaczka na rzecz praw politycznych kobiet, czy Olympia de Gou-ges, francuska bojowniczka o prawa kobiet z czasów Rewolucji Francuskiej, socjalistyczny indeks wybitnych działaczek ruchu kobiecego nie odnotowywał. W oficjalnej doktrynie realnego socjalizmu ruch kobiecy był bowiem „bur-żuazyjny”, ograniczony klasowo, o ile nie podporządkowywał się tej doktrynie.

Omówione wyżej przykłady demontowania kryteriów wybitności kobiet w dyskursach innych niż emancypacyjny to jeden ze sposobów doprecyzowania tego narzędzia strategicznego, jakim jest w dyskursie emancypacyjnym kategoria „wybitna kobieta”. Innym sposobem jest reinter-pretowanie wybitności kobiet w innych dyskursach. Rein-terpretacja zmienia akcenty w przedstawianiu danej postaci kobiecej oraz uzupełnia elementy jej charakterystyki o to, co wiąże się z jej świadomością siebie samej jako kobiety, jak w wypadku Edith Stein (por. Głos mają kobiety, 59). Stein, filozofka ze szkoły fenomenologicznej, została jako Żydówka zamordowana w Oświęcimiu. Jej beatyfikacja, a wkrótce potem kanonizacja stała się okazją do przypomnienia o tym, co zdziałała ona za życia. Filozofowie przypomnieli sobie wówczas o zapomnianej niemal całkowicie wybitnej uczennicy i współpracowniczce Husserla, która prowadziła prekursorskie w obrębie ruchu fenomenologicznego badania dotyczące zagadnień intersubiektywności i poznania drugiego. Stein jako wybitna filozofka przebić się mogła przez skorupę zapomnienia dzięki temu, że zaistniała w historii katolicyzmu jako męczennica. Męczeństwo jednak nie było tym, co Stein największego zdziałała w życiu, a na pewno nie było efektem jej wolnego wyboru. Stein, autorka książki „Sytuacja kobiety”, w dużej części swego świadomego życia musiała walczyć o to, by uznano jej indywidualne zainteresowania i wybory. Nie mogła podjąć studiów w rodzinnym Wrocławiu, gdyż Uniwersytet Wrocławski nie przyjmował kobiet. By studiować, wyjechała w głąb Niemiec, do Fryburga. Będąc już znaną i uznaną feno-menolożką miała trudności z habilitacją u swego mistrza i nauczyciela, Husserla, gdyż ten uważał, jak pisze Ingarden, że kobietom nie wypada się habilitować. Stein nie była kobietą, która chciałaby się w życiu zrealizować w roli ofiary i męczennicy. Wybitny charakter jej postaci polega nie na

161