damy, rycerze,�ministki4

Konstytucja nowej tożsamości

na w obowiązującą wówczas wiarę w postęp techniczny i w naukę, miała doprowadzić do skrócenia jej czasu. Służyć temu miało upowszechnienie użycia urządzeń domowych, takich jak pralka automatyczna, robot wieloczynnościowy czy zamrażarka. Liga Kobiet i Koła Gospodyń Wiejskich organizowały kursy gotowania i racjonalnego żywienia. Ideałem było urządzenie kuchni jak laboratorium, w którym obiad pojawia się na stole za naciśnięciem kilku guzików. Nikt jednak nie kwestionował tego, że właśnie kobieta ma być tą, która te guziki przyciska.

W latach 60. lansowano koncepcję partnerstwa w małżeństwie. Pod hasłem „Ludwiku, do rondla!” mężczyzna byl zachęcany do udziału w pracach domowych. Niestety, koncepcja partnerstwa była na tyle ogólnikowa i życzeniowa, że sprowadzała się najwyżej do „pomagania” żonie przez męża, przy czym fakt istnienia „kobiecych obowiązków domowych” nie był poddawany w wątpliwość. Przeciwnie, na przykład w sytuacjach rozwodu rozliczano kobietę z tego, czy wykonywała swe obowiązki domowe takie, jak pranie, sprzątanie, gotowanie. Od mężczyzny nie oczekiwano, by traktował utrzymanie wspólnego domu jako wspólny obowiązek obojga małżonków (Fuszara 1995). Gdy Jerzy Urban pisze, że

w Nowej Hucie, gdzie społeczność jest dosyć tradycjonalna, gdyż ludność bardziej niż gdzie indziej składa się z przybyszów ze wsi — połowa mężów zmywa, aż 65 proc. gotuje, 56 proc. pierze, co wszystko ustalono w toku poważnych badań naukowych (Urban, 11),

nie można się oprzeć wrażeniu, że autora samego zdumiewają wyniki tych „poważnych badań.”

Inną, mniej znaną była koncepcja rozszerzenia socjalistycznego pojęcia pracy na pracę domową kobiet (Sokolow-

ska 1964). Wykazywano w niej podobieństwa pomiędzy pracą produkcyjną a pracą domową: monotonia i powtarzalność pracy domowej nie różni jej od pracy przy taśmie w fabryce, dotyczą jej wypadki przy pracy (skaleczenia, oparzenia) oraz choroby zawodowe (nerwice, chroniczne bóle głowy). Gdyby wyciągnąć konsekwencje z tych podobieństw, należałoby potraktować pracę kobiet w domu w taki sposób, jak domagało się tego przedwojenne Stowarzyszenie Pań Domu: jako osobny zawód, do którego stosują się takie same regulacje prawne i finansowe, jak w wypadku innych zawodów. Niestety, z pracy Sokołowskiej nie zostały wyciągnięte żadne praktyczne wnioski, zapewne z tego powodu, że musiałyby one tak daleko iść, iż kwestionowałyby same podstawy dyskursu socjalistycznego na czele z jego koncepcją pracy jako pracy produkcyjnej.

Kobiety licznie wsparły przemiany ustrojowe w latach 80. - stanowiły połowę członków Związku Zawodowego „Solidarność”. Jednocześnie w wyniku przemian gospodarczych, szczególnie od czasu reformy Balcerowicza w 1990 roku, zaczęły narastać tendencje do wypierania ich z rynku pracy. Próby stworzenia osobnych, kobiecych struktur związkowych nie powiodły się (Tarasiewicz).

Najbardziej wyrazistą koncepcją pracy kobiet w tym czasie, reprezentowaną głównie przez popularne pisma kobiece, była koncepcja aktywnego zaangażowania się kobiet w transformację gospodarczą przez „współniesienie” jej. Kobieta biznesu jest w tych pismach przedstawiana jako wzorzec osobowy i pomysł na sukces życiowy. Naiwnemu przedstawianiu kobiet biznesu głównie od strony ich sukcesu życiowego i osobistej atrakcyjności, a nie od strony codziennej pracy i stopniowego dochodzenia do ich pozycji, towarzyszy rzeczywiste zaangażowanie kobiet w działalność gospodarczą: około 40% samodzielnych podmiotów gospodarczych, głównie małych i średnich firm, prowadzone jest