damy, rycerze,�ministki1

Renegocjacja kontraktu pici

Renegocjacja kontraktu pici

r

żenią emancypacyjne. Istotnie, już Żmichowska wyraziła swój sprzeciw wobec takiej wizji emancypacji.

Inną możliwością było doprowadzenie niektórych wątków tej koncepcji do antyemancypacyjnych konsekwencji. Dowartościowanie kobiecości łatwo dawało się przekształcić w jej idealizację. Takiej przemianie ulega pojęcie kobiecości w artykułach Wojkowskiej z 1843 roku. Wojkowska, związana z kręgiem Entuzjastek, w swym cyklu artykułów na temat położenia kobiety popadła w tę łatwość pisania o kobiecie, właściwą swej epoce, przed którą uchroniła się Hoffmanowi Dla Hoffmanowej kobieta nie była pozaracjonalnym ideałem, wzorcem dla całej ludzkości. Kobieta była u niej konkretnym człowiekiem, mającymi za zadanie pielęgnowanie tego małego ogródka, który jej przypadł w udziale. Romantyczne wzloty Hoffmanową mierziły, irracjonalizm, przerost uczuć nie mieścił się w jej temperamencie, w gruncie rzeczy jeszcze oświeceniowymi. Przyznając kobietom miejsce gorsze niż mężczyzny, Hoffmanowa wymagała jednak od nich pracy nad sobą. Wymóg ten wyraził się w „Powinnościach kobiet”. Kobieta nie była ideałem sama z siebie. W ogóle nie była ideałem. Mogła sobie zasłużyć na szacunek i poważanie, o ile odnosiła się poważnie do swoich zadań jako kobiety. Plan realizowania „powinności” był zatem o wiele bardziej konkretny niż Wojkowskiej napominanie, że

główną jest rzeczą obudzenie się kobiety, wyniesienie przez samodzielność, przez uczucie siebie...

(Wojkowska, 403)

Program Hoffmanowej był bardzo ubogi w sensie emancypacyjnym, lecz dawał konkretne efekty w postaci edukacji dziewcząt i wzmocnienia ich poczucia własnej wartości. Idealistyczne wizje kobiecości natomiast z dyskursem emancypacyjnym mają już niewiele wspólnego. Pomiędzy dowartościowaniem kobiet a idealizowaniem ich różnica była niewielka. Nie zauważały jej czasem nawet Entuzjastki, Eleonora Ziemięcka czy Julia Wojkowska. Gdy mowa była o wartości kobiet, nasuwały się gotowe frazesy pochodzące z dyskursu romantycznego, przełamujące jednolitość wywodu. Nie ustrzegła się przed tym Wojkowska. Mimo, że autorka zdawała sobie sprawę z tego, jak idealizacja kobiet może je same ograniczać, nie uniknęła popadnięcia w romantyczne ogólniki. Zauważyła wprawdzie, że mężczyźni powszechnie oddają cześć ideałom kobiecym: dziewicom, nieosiągalnym kochankom, zaklętym księżniczkom, matce Boga, ale w niczym to nie wpływa na sytuację rzeczywistych, konkretnych kobiet:

...jako córkę, matkę, żonę, widzimy ją na Stanowiska jej rzeczywistym a nie idealnym, a tu nie ma ona prawa głosu w najbliżej ją dotyczących sprawach życia. Rodzic narzuca jej męża, mąż jest nieograniczonym panem jej woli. (378]

Jednocześnie ta sama autorka, optując za samodzielnością kobiet, nie jest w stanie wyjść poza paradygmat romantyczny, w którym nie emancypacja kobiet była tematem, lecz ich uwznioślenie:

W wychowaniu pojmującym i kształcącym kobietę jako Istotę Samodzielną, Niezawisłą, drzemie ta iskra przyszłej świetności kobiety, przeznaczonej na Kapłankę i Strażniczkę Uczucia, na Westalkę strzec mającą świętego ognia Miłości Najwyższego Piękna, Największej Doskonałości - na Matkę i Zonę ku coraz większej Doskonałości przewijających się pokoleń - na Obywatelkę ziemi, która nie przepominając nigdy pochodzenia nadziemskiego, nie przeto przechodzącym ma być cieniem, gwiazdą przemijającą, ale która wcielona ser-