DSCN6642 (Kopiowanie)

Biologia - repetytorium dla maturzystów ■ i—

(utrzymujące równowagę) muszą być najszybsze.

\v nerwie rdzeniowym do mięśnia. Następuje skurcz mięśnia i wyrzucenie podudzia ku przodowi. Odruchy na rozciąganie dlatego są najkrótsze (monosynaptyczne), gdyż reakcje, które regulują

I, Taki łuk odruchowy jest najprostszym przykładem odruchu poi isvnaptvcznegp.

Ukłucie, oparzenie lub inne podrażnienie skóry w okolicy kolana również wywołuje reakcję obronną, lecz o parę milisekund później, ponieważ łuk odruchowy jest w tym przypadku trójneuronowy czyli dwusynaptyczny (ryc. 8-70B). Pomiędzy neuronem czuciowym, kończącym się synapsą w rogach tylnych, a neuronem ruchowym biorącym początek w rogach przednich znajduje się jeszcze 0£UTQO

setki. Prócz rdzenia centrami łuków odruchowych mogą być niektóre struktury mózgowia - rdzeń

W lukach odruchowych może uczestniczyć znacznie więcej neuronów — dziesiątki, a nawet

przedłużony, śródmózgowie, móżdżek i międzymózgowie. Odruchy bezwarunkowe, takie jak cofanie palca po ukłuciu, zwężanie źrenic pod wpływem światła wpadającego do oka (w warunkach prawidłowych zawsze zwężają się obie źrenice na raz) czy prostowanie zgiętej nogi po uderzeniu w ścięgno rzepki występują również we śnie albo u ludzi nieprzytomnych—co ma ogromne znaczenie medyczne, ponieważ z prawidłowości tych odruchów możemy wnioskować o całości i nieuszkodzeniu łuków odruchowych (nerwów, rdzenia lub mózgowia). Wobec ogromnej różnorodności aktywności ludzkiej na co dzień mogą one być niezauważone — natomiast u wielu zwierząt, zwłaszcza u bezkręgowców, złożone odruchy wrodzone (bezwarunkowe) sa podstawą behawłoru. czyli zachowania się. Zachowanie się zwierząt bada nauka nazwana etóloąią. Sposoby zachowania się, u podłoża których leżą odruchy bezwarunkowe, nazywamy zachowaniem reaktywnym. Zachowania reaktywne są stereotypowe, przekazywane dziedzicznie i praktycznie nie podlegają modyfikacjom. Etolodzy podzielili je na kinezy, taksje, tropizmy oraz bardziej złożone instynkty. Odruchy bezwarunkowe to też oczywiście przykłady zachowań reaktywnych, lecz o ile odruch dotyczy tylko części ciała, to pozostałe przejawiają się ruchami (nieraz bardzo złożonymi) całego organizmu.

Kinezy to ruchy zwierząt, będące reakcją na zmiany czynników środowiska (temperatury, oświetlenia, wilgotności itp) i polegające na zmianie kierunku ruchu lub jego szybkości. Zwierzę w wyniku zachowania kinetycznego odruchowo stara się przebywać w warunkach najbardziej korzystnych czyli w tzw. optimum (preferendum) ekologicznym.

Taksje - podobnie jak u pierwotniaków (porów, rozdz. 7.4.3) oraz analogicznie do ruchów niektórych komórek w organizmie wielokomórkowym (np. chemotaksja krwinek białych u człowieka) - polegają na ruchach zwierząt w stosunku do działającego bodźca (światła, grawitacji, temperatury, stężenia pewnych substancji). Większość motyli dziennych wykazuje np. fototaksję dodatnią: wylatując z ciemnego pomieszczenia ustawiają się tak, aby ich oczy były równo oświetlone. Na ogół w przyrodzie światki oznacza otwartą przestrzeń (natura nie przewidziała szyby okiennej), przeto motyle kierują: się do światła wylatują na otwartą przestrzeń. Karaluchy i prusaki wykazują fototaksję ujemną- chronią się przed promieniami światła, ukrywając w ten sposób przez cały dzień w szczelinach i zakamarkach.

Tropizmy (powszechne u roślin i omówione w rozdz. 7.4.5.5.2.) w przypadku zwierząt dotyczą gatunków prowadzących osiadły tryb życia i polegają na zwróceniu ciała w kierunku bodźca (tropizm dodatni) lub w przeciwnym do bodźca (tropizm ujemny). Znacznie bardziej skomplikowane sądgałanfe

]

Instynkt jest wrodzonym, przekazywanym dziedzicznie I swoistym gatunkowo sposobem postępowania, prowadzącym do zaspokojenia popędu

Jak widać z powyższej definicji, u podłoża instynktu leży określona, genetyczna noruu postępowania czyli wzorzec zachowania się. Wzorzec ten nie może być zmieniony. Działanie

instynktowne

na nie cały m—i —- ... .—