DSCN7315 (2)

LXXXVIII KORNEL UJEJSKI — POETA ROMANTYCZNY

go⁶⁵, stąd przeważały w nich teksty „sielskie”⁴⁶, przez bohatera lirycznego, realia i stylitację związane ze wsią. Ich folklor był folklorem ogładzonym, w którym przejęte z pieśni ludowych tematy, motywy, tropy uległy literackiej obróbce. W takich lirykach, jak Życzenie, Pierścień, Poseł, Wojak „sielskość” kojarzyła się nie tylFTTilfópśltóśćią, co z kulturą popularną niższych sfer społecznych związanych ze wsią: mieszkańców dworków szlacheckich, oficyn urzędników dworskich, szaraczkowych zaścianków. Wiejska tu była przyroda: koń, sarna, jaskółka, skowronek, słońce, rzeka, liście lecące z drzewa... Wiersze inspirujące Chopina obracały się w kręgu najprostszych i odwiecznych uczuć i przeżyć: rozłąki i tęsknoty, wierności i zdrady, stałości i niestałości, pożegnania przed odjazdem na wojnę i marzenia o połączeniu się ślubem, miłości i miłosnych zalotów i rozterek, wszelkich „czarów” uczucia. Nie było w nich sentymentalnej Arkadii. W Narzeczonej, Smutnej rzece, Dwojakim końcu jawił się świat romantyczny, pełen niepokoju, przepojony smutkiem pożegnań, rozstań na zawsze, śmierci i opłakiwania bliskich. Przeważała w pieśniach liryka roli (Gdybym ja była, Śliczny chłopiec i in.), pojawiały się balladowe opowieści (Smutna rzeka, Dwojaki koniec); dopiero z tych późniejszych, powstałych na emigracji, przemawiała liryka bezpośrednia (i zanikała sielskość). Tym, co uderza w większości pieśni Chopina, jest ich prywatność, intymność osobistych uczuć, niemal nieobecność akcentów patriotycznych, motywów związanych z narodową historią. Teksty pieśni Chopina zawierają inne treści niż te, które badacze tak chętnie odnajdują w utworach fortepianowych ^{1 2}

Chopina: polonezach, etiudzie rewolucyjnej, marszu żałobnym, nasyconych (według nich) patriotycznym patosem i bólem.

Wydaje się, że ta właśnie prywatność, sprowadzająca treści Sonaty B-moll, mazurków i preludiów do wewnętrznych, ludzkich, indywidualnych doznań i dramatów łączy teksty Ujejskiego z tymi tekstami, do których Chopin najchętniej i najczęściej komponował muzykę: W Tłumaczeniach Ujejskiego³ tylko , Ostatni bójXMaraton) zawiera zaszyfrowane treści patriotyczne (jest pobudką do walki na śmierć i życie); pozostałe eksponują treści prywatne, przy czym wiersz otwierający i wiersz zamykający cykl są najbardziej dramatyczne. W Z sonaty, zgodnie z 3--częściową budową marsza żałobnego, ból po stracie ukochanej jest bólem-blużnierstwem, bólem-elegią (wspomnieniem), bó-lem-rozpaczą. W zamykającej cykl Nocy strasznej rozpisana na głosy balladowa opowieść jest dramatem “zawiedzionej miłości i zbrodni z rozpaczy. W pozostałych tekstach dominuje żeńska ^liryka roli — bądź refleksyjna, jak w Pannie młodej, bądź żartobliwa — jak w Ter kotce i Zakochanej, w każdym wypadku świadcząca (nie po raz pierwszy) o dobrej znajomości psychiki kobiecej przez Ujejskiego, w kilku o znakomitym poczuciu

humoru, tak rzadko niestety przezeń wykorzystywanym. __

Obok wyczucia dramatyczności muzyki Chopina, obok doskonałego wyeksponowania przez wersyfikację kontrastowoścL tej muzyki. (różne rodzaje zwrotek, zmiany długości^-wersów), Ujejski w muzyce Chopina odnalazł humor i dowcip, obce narodowej celebrze odprawianej wokół dzieła kompozytora. Podobnie jak w szopenowskich pieśniach, kultura odnajdywana w jego utworach przez Ujejskiego-tłumacza to.kultura popular-^ na chłopskiej^ wsi (Noc straszna. Kto lepiejj), dworu i dworku szlacheckiego (Ter kotka, Zakochana)! wreszcie kultura „lntefr-

1

⁴⁵ Dziesięć pieśni Chopina ma teksty Witwickiego, cztery — Zaleskiego, dwie — Mickiewicza, po jednej — teksty Pola, Krasińskiego i Osińskiego.

2

Według podziału M. Tomaszewskiego, Filiacje twórczości pieśniarskiej Chopina z polską pieśnią ludową, popularną i artystyczną, (Muzyka* 1961, nr 2.

3

Po pierwodrukach w «Dzienniku Literackim* całość cyklu w: K. Ujejski, Poezje, t. II.