DSCN7311

LXXX KORNEL UJEJSKI — POETA ROMANTYCZNY

fragmentów podlegających poetyckiemu przetworzeniu nie mógł być przypadkowy. Należy postawić pytanie: Jakie były kryteria wyboru? Jakim celom służyć miało opracowanie?

Jak się wydaje, kierowała Ujejskim chęć dopowiedzenia i rozwinięcia syntetycznych komunikatów Biblii, dopisania do faktów realiów krajobrazowych, obyczajowych, psychologicznych. W biblijnym pejzażu (pustynie i winnice, pastwiska owiec i karawany wielbłądów, cysterny z wodą i wody Jordanii) toczy się życie rodziny Samsona {Początek Samsona), wysłannik Izaaka poszukuje dlań żony (Rebeka), niepokoi i buntuje się lud prowadzony przez Mojżesza (Mojżesz)', rozlegają się głosy skazanych na śmierć mieszkańców Sodomy (Ostatnie głosy Sodomy), Abraham rozmyśla nad zagładą miasta (Slup soli), wygnana Hagar woła modlitwą do Jehowy (Hagar na puszczy), rozpustna Putyfarowa uwodzi Józefa (Żona Putyfara)...

Inne Melodie są parafrazami-tekstów biblijnych,^ znacznie bliższymi oryginałowi niż Pieśni Salomona dzięki opanowaniu stylizacji biblijnej., O ile w wierszach konkretyzujących czas, miejsce, przeżycia wewnętrzne postaci motywem doboru była chęć dopowiedzenia tego, o czym milczy Pismo, o tyle wyróżnikiem parafraz jest tworzenie wzorca postaw indywidualnych _i i zbiorowych. W odróżnieniu od Skarg Jeremiego nie ma tu mesjanizmu. Naród wybrany jest tylko narodem żydowskim, który jednak przez swe przymierze z Bogiem pozostawił wieczne przykłady niezłomności i oporu wobec ucisku i niewoli. Nie biblijny Jehowa, który realizuje swe zamiary przez ludzi, lecz ludzie, którzy najsrożej przezeń doświadczani i karani potrafią powiedzieć „amen” (Przeklęci), są podmiotami wierszy Ujejskiego. Ludzie ci w cierpieniu i poniżeniu wierzą w Pana, potrafią odkryć Jego znaki wokół siebie, chwalą Go pieśnią w chwilach triumfu (Hymn wychodźców z Egiptu). Cierpią i milczą, z pokorą i zrozumieniem przyjmują gniew i kary, gdy złamią prawa wspólnoty: pojednają się z wrogiem, ulegną załamaniu i bezsile, zapomną o ojczyźnie — Ziemi Obiecane). Wiedzą, że po Bożych straszliwych dociskach (Pan w gniewie) przyjdzie czas spełnienia Boskich obietnic: kres wędrówki, osiągnięcie mlekiem i miodem płynącej Chanaan.

£W Melodiach biblijnych bezpośrednich odniesień do czasu historycznego, w którym żył poeta, nie było. Istniały jednak, wynikające z romantycznej kultury i romantycznego stylu odbioru Biblii, paralele i analogie między losem narodu wybranego a losem Polaków,\między postulowanymi postawami moralnymi i patriotycznyjfu dwóch narodów zagrożonych w istnieniu. Pomiędzy postaciami biblijnymi znalazł się w zbiorze Ujejskiego Jubal, o którym współczesny nam przekład Pisma Św. powiada, że „od niego to pochodzą wszyscy grający na cytrze i na flecie” (Jubal) A Obdarzony przgg Ujejskiego harfą — a więc symbolem poetyckości — jest (Jubal, z wiersza poetą romantycznym, obdarzonym większą wrażliwości^’od tych, co „jedzą chleb w znoju”, świadomością przebywania na ,,ziemi wygnania”, pamięcią o Edenie i o skazaniu potomków Kaina na cierpienia egzystencjalne. Inni — mimo „znoju” życia — umieją cieszyć się i śmiać, są „do jarzma wdrożeni”, nie myślą i nie śnią o raju straconymćT'o poeta winien przekazać zjadaczom chleba świadomość utraty, marności bieżącego życia i dążenie do odzyskania Edenui Wyższa świadomość i bunt poety przeciw przyziemnemu żydu łączą się w zbiorze z prorockim wtajemniczeniem Jeremiasza (Jeremiasz), który — drogą znaną dokładniej ze Skarg — na rozpaczy i wewnętrznej rewolty — dochodzi do zrozumienia „myśli Boga” względem narodu. Nieszczęsny wygnaniec z Edenu, poeta-prorok czytając Biblię nie mógł odejść całkiem od jej wykładni w duchu moralności patriotycznej. Wiersze-parafrazy i wiersze o Jubalu i Jeremiaszu otwierały możliwość takiego właśnie czytania zbioru Ujejskiego, wprowadzając ponadto do jego wizji historii element oczekiwania na charyzmatycznego przywódcę-zbawcę. Idea obecna w kilku