DSCN7617

X HISTORIA I OSOBY DRAMATU

wicie na wewnętrznej pracy ducha. Słowacki, gorliwie „przełamując sw ą naturę” i „pracując nad sobą bardzo - bardzo”¹³ rzeczywiście przez rok. o ile wiadomo, nic niemal nie pisał. Ale za to. gdy tylko doszło do pierwszych zadrażnień z Kołem (czerwiec 1843). jedno po drugim wybuchały nowe dzieła¹⁴.

Na przełomie łipca i sierpnia Słowacki ukończył dramat Książ: Marek (opublikowany w listopadzie 1843). Prawdopodobnie we wrześniu tegoż roku powstała Genezis z Ducha'⁵, zapis objaw ienia przeżytego w Pomic nad Atlantykiem. W październiku i listopadzie Słowacki pisał Sen srebrny Salomei (ukończył go 26 listopada, odebrał z druku 17 stycznia 1844). i w tym właśnie czasie poeta wszedł w gwałtowny konflikt z towiariczy kami, zakończony 6 listopada wystąpieniem z Koła. Złe bowiem znosił sekciarską atmosferę, krępowanie indywidualności rygorem nadmiernej pokory. Ostro protestował, bronił godności własnej, i tak oto motywował decyzję o swoim odejściu (list do bezpośredniego zwierzchnika w Kole, Adama Kołyski):

wolność ducha zachować pragnę, pod żaden indyw idualny wpływ nie poddam się (...]. W nieomylność bowiem Koła nie wierzę i formom przepisanym przezeń dla ducha nie dam się strupie, albowiem pragnę być żyw. abym jeszcze dla Boga mógł pracować ostatkiem tchu mojego¹⁶.

¹³    List db matki z 24 września 1842, Korespondencja, 11, s. 496.

¹⁴    Przy podawaniu informacji biograficznych opieram się na: Kalendarz życia i twórczości Juliusza Słowackiego, oprać. Eugeniusz Sawry-mowicz, Wrocław 1960.

¹⁵    Zob. Alma Kowalczykowi, „Genezis z Ducha -czy na pewno rok 1844?, ..Pamiętnik Literacki" R. LXXXI: 1990. z. 4, s. 209-215.

“ List do Adama Kołyski z 6 listopada 1843, Korespondencja. L II, a. 23.

Pisał w tej sprawie do Mickiewicza, do Towiańskiego, Mickiewicz długo z nim bez skutku rozmawiał, przywodząc go do opamiętania — a wszystkie te bulwersujące wydarzenia odbywały się w trakcie niespełna dwóch miesięcy, w ciągu których powstawał Sen srebrny!

Zaraz po ukończeniu Snu srebrnego Salomei, w grudniu, powstał kolejny dramat - swobodnie przełożony z Calderona Książę Niezłomny (opublikowany między 10 a 15 stycznia 1844). Akcja Księdza Marka i Snu srebrnego Salomei toczy się w 1768 r. na Ukrainie, Książę Niezłomny zgodnie z tekstem Calderona dzieje się w XV w., w czasie i miejscu walk książąt portugalskich z Maurami.

Słowacki nadał tym historiozoficznym dziełom, Genezis i dramatom, ton mistyczny. W Genezis z Ducha, w objaw ieniu, ukazał ogólną ideę postępu dziejów ducha, czyli dziejów świata, jej eksplikację historyczną ograniczając do epoki przed stworzeniem człowieka. Idea postępu dokonującego się poprzez doskonalenie duchów wywodzi się ogólnie z koncepcji Towiańskiego, także wizja hierarchii duchów, w os tam im zdaniu Genezis ukazanych jakby unosząca się kolumna:

Do tego lotu więc anielskiego pozwól mi. Boże. twarzą ludzi odw rócić, aby uczuli się w harmonii i w locie z lecącemi¹'.

Ale idea ofiary doskonalącej jest przez Słowackiego pojmowana zupełnie inaczej: to nie - jak u Towiańskiego - wysilona praca wewnętrzna nad własnym duchem, lecz koncepcja wszechogarniająca; animizacja natury, w której jeden ciąg two-rząjakieś pierwotne kamienne formy, flora, fauna, człow iek...

¹⁷ Genezis z Ducha, (Redakcja pierwsza), DWXIV, 81.