DSCN8199 (3)

LXVIH CY II. ISTNA LIRYKA

Prorok Ezechiel — potencjalny patron VM — żył wraz z Izraelem w Babilonii na wygnaniu, które obejmuje czas między 597 a 538 r. przed Chr. (Ezechiel zmarł ok. r. 570); poprzedziło je zdobycie Jerozolimy przez Nabuchodonozora i deportacja ludności (uprowadzono wtedy również Ezechiela), a następnie — w 586 — powtórne zdobycie Jerozolimy, zburzenie miasta i uprowadzenie do niewoli prawie całej pozostałej ludności żydowskiej. Do tych wygnańców mówił prorok:

I stało się trzydziestego roku, miesiąca czwartego, piątego dnia tegoż miesiąca, gdym był w pośrodku pojmanych u rzeki Chebar, że się otworzyły niebiosa, i widziałem widzenie Boże. (Ez I 1)

Tak rozpoczyna się Księga Ezechiela>, dalej czytamy (I 3) o powołaniu: ,.a była nad nim ręka Pańska”; analogicznie w I „ogniwie” VM:

Było w Ojczyźnie laurowo i ciemno [-]

Gdy Boży-paiec zaświtał nade mną;

I jeszcze — u Ezechiela:

A duch podniósł mię i wziął mię. I odszedłem z gorzkością w rozgniewaniu ducha mego; ale ręka Pańska nade mną mocna była. (Ez III 14)

U Norwida:

Nie zdając liczby z rzeczy, które czyni,

Żyć mi rozkazał w żywota pustyni!

U Ezechiela:

Bo rękę swoję wyciągnę przeciwko nim. i uczynię tę ziemię spustoszoną, i bardziej spustoszoną niż pustynię Dyblat. (Ez VI 14) ¹

Powracające u Ezechiela:

Izali się za nich zastawiać będziesz, synu człowieczy? Oznajmij im raczej obrzydliwości ojców ich. (Ez XX 4)

W celu uniknięcia nieporozumień, podaję to samo miejsce z Biblii Tysiąclecia²: „jeżeli chcesz ogłosić wyrok, to daj im poznać obrzydliwości ich przodków”. Misja proroka koncentruje się na publicznym objawieniu win łzra&Ui —— jego niewierności wobec Jahwe. Jest to dla wygnańców prawdziwe Sumienie, wyrzucające nieustannie „obrzydliwości”, w tym przede wszystkim zdradę ideałów narodu wybranego, czego następstwem są okrutne plagi i... okrutne słowa. Takie jest powołanie tego strasznego proroka.

Piętno Ezechiela — acz nie tylko jego — odcisnęło się w wielu miejscach VM; począwszy od generalnego przesłania tomu, pomyślanego jako głos moralisty, gdy: „literatury naszej moraliści zbyt szczupłym są zastępem” (Do Czytel-tiikd)T& na procesie „wyrokowania" Skończywszy. Oczywiście, pokrewieństwo z Ezechielem nie jest jedynym związkiem VM z Biblią', tak jesTprzecież z całą twórczością Norwida³. „Ten konserwatysta i katolik” — jak o nim powiada inny poeta⁴ —

1

Ten i następne cytaty biblijne, jeśli nie podano inaczej, z XIX--wiecznej edycji protestanckiej Biblii Gdańskiej. Norwid bardzo długo posługiwał się właśnie BG, korzystał też z przekładu Wujka.

2

   Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, w przekł. z języków oryginalnych, oprać, zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, wyd. II zmienione, Poznań-Warszawa 1971 (tzw. Biblia Tyniecka).

3

   Ten nurt badań nad Norwidem ma wprawdzie dawną tradycję, gdyż obecny był już w krytyce współczesnej poecie, ale czeka ciągle na pełne rozwinięcie. Ostatnio ogłoszone prace z tego zakresu: A. Merdas, Luk przymierza. „Biblia” w poezji Norwida. Lublin 1983: A. Dunajski, Człowiek —„Boga żywego obraz”, „Studia Norwidiana” 1983; Tegoż, Chrześcijańska interpretacja dziejów w pismach Cypriana Norwida, Lublin 1985.

4

   Julian Przyboś. Zob. Norwid. Z dziejów recepcji twórczości, op. cit., s. 342.