DSCN4783

59

Chrystus - Maryja - Jan Chrzciciel: idea Deeeis

wym. Motyw ten pojawia się już w pismach Orygenesa, a więc w pierwszej połowie 111 stulecia.

Moim zdaniem — pisze Orygenes w jednej z homilii o Ewangelii św. Łukasza - tajemnica Jana spełnia się na świeci© po dzień dzisiaj' szy. Ktokolwiek ma uwierzyć w Chrystusa Jezusa, do jego duszy najpierw przybywa duch i moc Jana i ^przygotowuje Panu lud doskonałym oraz w chropowatościach serca wytycza szerokie drogi i prostuje ścieżki. Nie tylko w owym czasie zostały przygotowane drogi i wy* prostowane ścieżki, do dziś duch i moc Jana poprzedza przyjście Pana Zbawiciela¹⁸.

0 znaczeniu tej wypowiedzi dla późniejszego kultu Jana Chrzciciela, zwłaszcza jako pośrednika między Chrystusem (jego łaską) a mającym go przyjąć człowiekiem, świadczy jej dosłowne niemal powtórzenie przez jeden z największych autorytetów IV stulecia, św. Ambrożego¹⁹.

W dziejach zbawienia Jan pośredniczy pomiędzy dwoma eonami: Prawa i Łaski. Mało tego, pośredniczy również pomiędzy całym światem, oczekującym na przyjście Mesjasza, a nim samym. Pisze o tym św. Grzegorz z Nazjanzu w ft>-chwale wielkiego Atanazego:

Jeśli zaś chodzi o to, co się zdarzyło na końcu w porządku chronologicznym, lecz naprawdę jest pierwsze, a dotyczy Chrystusowego Wcielenia czy przyjęcia człowieczeństwa, na myśli mam takich, jak ten, który jest lampą przed Światłem, głosem przed Słowem, pośrednikiem przed Pośrednikiem, pośrednikiem między Starym a Nowym Przymierzem: wielkiego Jana⁸⁰.    ,

Możliwe, że tytuł „pośrednika przed Pośrednikiem" nadany Janowi przez św. Grzegorza z Nazjanzu, mógł, już w oderwaniu od kontekstu, jako tytuł właśnie, odegrać jakąś rolę w formowaniu się teologicznego podłoża idei orędownictwa Jana Chrzciciela w Deesis; w każdym razie znakomicie pozycję i funkcję Jana w tym przedstawieniu oddaje.

¹⁸ Orygenes, op. cit., s. 42.

¹⁸ Św. Ambroży, Wykład Ewangelii..., s. 43.

²⁰ Św. Grzegorz z Nazjanzu, Mowy wybrane. Warszawa 1967, a, 137