DSCN4793 (2)

Chrystus - Maryja — Jan draririfł: idea Deesis §9

' wiennicze (intercesje); po wspomnieniu imion największymi świętych: Maryi, Jana Chrzciciela, Szczepana, Piotra i Pawła. następował zwykle zwrot do Boga za ich wstawiennictwem. Jest tak np. w anaforach Bazylego Wielkiego, Piotra Apostoła, Jana Chryzostoma. Tzw. „druga” anafora Jana Chryzostoma wymienia imiona Bogarodzicy i Jana Chrzciciela, po czym kieruje do Boga modlitwę: JPrzez błaganie i orędownictwo tych, którzy przez życie pełne Twej prawości pozyskali Twoją przychylność, spraw, abyśmy byli godni udziału w ich losie’⁴⁸.

W liturgii prawosławnej wstawiennictwa Matki Bożej, niebiańskich mocy oraz św. Jana Chrzciciela wzywa się m.in. w modlitwach odmawianych podczas nabożeństwa wieczornego, tzw. wielikogo powieczena, odpowiednika zachodniej komplety⁴⁹, w pierwszej ektenii litanijnej nabożeństwa nocnego (wsienocznoje bdienie) oraz w czasie wtorkowego nabożeństwa porannego (utrienia) na cześć Jana Chrzciciela⁵⁰.

Podczas liturgii św. Jana Chryzostoma idea Deesis znajduje symboliczne odbicie w obrzędzie przygotowania Świętych Darów (próthesis, proskomide), sięgającym korzeniami VIII-IX stulecia. Ze specjalnie przygotowanego chleba zwanego prosforą kapłan wyjmuje najpierw cząstkę symbolizującą Baranka paschalnego i umieszcza ją na środku pateny (di-skos). Z innego chleba wyjmuje drugą cząstkę i kładzie ją po prawej stronie Baranka mówiąc: „Na cześć i pamiątkę błogosławionej Pani naszej, Bogarodzicy i zawsze Dziewicy Maryi* dla modlitw której przyjmij Panie tę ofiarę na ołtarz TVdj w niebie”. Z trzeciej prosfory kapłan wycina cząstkę poświęconą Janowi Chrzcicielowi, jx> czym umieszcza ją po lewej stronie Baranka ze słowami: „Na cześć i pamiątkę czcigodnego, sławnego Proroka i Poprzednika Jana Chrzciciela*®*. W ten

⁴⁸ Wieczerza mistyczna, s. 180.

“Zob. Czasosłow, 8.195-196, 224.

^wZob. W. Szczurat, Grunwaldskaja putnia („Bo/furoeUtcsa dsnrecsa . "J Pamlatka ząpadnoruskoj litieratury XIVmu. Zowkwa 1906, 8. 46.

⁶¹ Cyt. w przekładzie H. Paprockiego, przy wprifuririnki S. Jmui t J. Anchimiuka, „Wiadomości Polskiego rtiitofcttfMtirmięri KoAdaAi Phi«Mk»< nego” 1982, nr i, s. 8.