DSCN4767

Chrystus Maryja - Mm Chrzciciel; idea Trina Sanctitas 4)

Chrzciciela⁵⁹. Nadchodziła nowa epoka w dziejach Kościoła, w której rodził się również nowy, późnośredniowieczny typ duchowości, a wraz z nim nowi święci i nowe kulty, usuwające w cień ideę Trina Sanctitas.

Okres największej popularności tej idei, przypadający na Wschodzie na IV—VI stulecia, pozostawił wyrazisty ślad w liturgiach eucharystycznych ukształtowanych w tym czasie, zwłaszcza zaś w tekstach tzw. anafor, odpowiadających łacińskiemu kanonowi rzymskiemu. Po zasadniczych częściach anafory: anamnezie (wspomnienie ofiary zbawczej Chrystusa) i epiklezie (prośba o zesłanie Ducha Świętego), następuje modlitwa wstawiennicza (intercesja), w której Kościół wspomina wszystkich świętych na czele z Bogarodzicą Dziewicą i Pańskim Poprzednikiem. Najstarsze zachowane w Kościołach wschodnich anafory tradycja wiąże z imionami wielkich Ojców Kościoła IV wieku: Bazylego Wielkiego, Jana Chryzostoma i Grzegorza z Nazjanzu.

Do najbardziej rozpowszechnionych na Wschodzie należała anafora Bazylego Wielkiego (329-379). wprowadzona do liturgii konstantynopolitańskiej przez Grzegorza Teologa (330-390). Modlitwa następująca po epiklezie wspomina wszystkich świętych Starego i Nowego Testamentu, a nade wszystko „Najświętszą, Przeczystą, Błogosławioną i pełną chwały Panią naszą, Bogurodzicę i zawsze Dziewicę Maryję.(...) świę-

⁵⁹ Zob. E. Flicoteaux, La Noel d’Źtć et te culte de Saint JeanBaptiete, Lophem-lez Bruges 1932, a. 49. - W kazaniu De Natiuitat* $. Johannis Bap-tistae Jakub de Voragine wspomina o sporze wokół prymatu św. Jana Chrzciciela lub św. Jana Ewangelisty: „Erant emm (...) duo doctoree theołogi. quo-rum unus Johannem Baptistam, alter Johannem Evangełiatam praeferebat. (...) Non autem dogmatizandum eat quam evangeliata baptistae ceaeent tancjuam minor maiori. Non emm dece na eat quis eorum manr sit dispufcare* (cyt. za wyd. Jacobus de Voragine, Legenda hec aurca . Lugdum 1510. k. nlb). Kwestię relacji św. Jana Chrzciciela wobec apostołów (w tym równica św, Jana Ewangelisty) poruszali także m.in. Philippus de Harveng. De mali* tulione clericorum, PL 203,763—766 oraz papież Innocenty III, Myetenaaen-gdicae legie et eacramenti eucharietiae (cap. VI. De ssruado waMMislis* w tanctorum), PL 217, 893.