Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (161)

tafii

IV- Drmroal

w poezji. Przypominałaby — gdyby nie rewelacyjne dzieło jedatfopa* dzieło odosobnione i pozbawione w zasadzie kontynuatorów, wy Mamą jednak potężne. by zdominował? — niby wulkan o dziwaonyck tanki który pojawiłby się nagle w spokojnym, lekko tylko pofalowanym fe

—    obraz dramaturgu polskiej tych lat. Zapewne, zjawisko to i jego pipa rywja sic o wicie wyraźniej z dzisiejszej niż z ówczesnej pmpbmp choćby dlatego, iż jedynie cześć sztuk Stanisława Ignacego Wilkiem wystawiona była w epoce ich napisania, drukiem zaś ogłoszone rug wówczas tylko nieliczne. (Niektóre z wystawionych sztok nul) p zaginęły: wiedza nasza także in minus różni sic od wiedzy wtpófcmsc pisarza. > Było ich jednak dosyć na to. by zwróciły na siebie bzoia| z drugiej zaś strony, znacznego rozgłosu przydawała im — pmb jednocześnie w prasie, a i poprzez książki — tcorecyczno-cstctyczis i c prezent ar orska kampania autora.

Nic licząc juwcniliów i utworów zdefektowanych, dramaiiwpcot ka Witkacego składa się obecnie z 21 dramatów. Tylko jeden z akfcfen powstał w lalach trzydziestych. Czas napisaniu pozostałych /umyka wę ■ <to 1918-1925. przy czym największe ich zagęszczenie przypada os r IC

—    6 dramatów, i lala sąsiednie: 1920 ■— 4. 1922 — 3. 1923 — 3

Witkacy urodził się w r. 1885. nie należał więc do pokokaądibh

debiut na początku Dwudziestolecia był sprawą naturalną bupMr uwarunkowaną przez biografie- Przed wojną pisał, niczego jednak dnibaaa ogłosił. Owo opóźnienie debiutu, połączone z niezwykłą erupcją Mni w* lalach tuż powojennych, wiąże się niewątpliwie z przemianami, jak*»w czasie dokonywały sic w polskiej literaturze i świadomości estetycznej, Prte wszystkim: z faktem powstaniu — po odzyskaniu niepodległości —smji*_: literackiego i artystycznego eksperymentu, któremu lala przed woja* m stwarzały odpowiedniej atmosfery. Ale — w nie mniejszym stopniu - * opóźniony wybuch uwarunkowały niecodzienne koleje życia młodego pum I «ak do opóźnienia przyczyniło się z pewnością, wynietiott r te w znacznej mierze paraliżujące, poczucie obowiązku zostania wielkim Do wybuchu: bolesny wstrząs spowodowany zagadkowym umobijw narzeczonej (1914); w tymże roku odbyta — dla otrząśnięcis mc r fwps*

—    - egzotyczna podróż do Australii, i przede wszystkim, paroletni pobył ■ M w czasie wojny, w której wziął udział jako oficer carskiej armii, i w cm rewolucji, która w zasadniczy sposób wpłynęła na jego światopogląd • «y* raźnię.

Dramaturgia Witkacego stanowi jedno z najbardziej rewolucyjnych. tb może najbardziej rewolucyjne — estetycznie i literacko — dzieło Dmatesu 374 Becka. Jest spowinowacona z paroma nowatorskimi -izmami epoki. Uhm .4

*    Wia—p

ZAPROSZENIE.

Grupa ELSY NOR ma zasrc/yt pfo&ć Si Pana

na odczyt Stanisława Ignacego Witkiewicza „O czystej łownie na scenie", który ma się odbyć w Sali Teatru Małego dnia 29 grudnia r b o godz 6-ej po południu.

Ipnat ni oJc/it SiemU*i Ipanp W»U»ea O Q*j fmah %1 m ia*il«S«Vnm

tbprcsjonizm. formizm i pokrewne mu kierunki: duduizin i nadrealizm. Nijblih/a jcM zapewne ekspresjonizmowi, już choćby przez swoiste połączenie jntufizyczności" /. katastrofizmem 2 jednej strony, a zgrzytliwą dytonan-— 1 drugiej. Próby pr/ypi&ania jej do lego czy innego kierunku mogą ■k jednak charakter wyłącznic orientacyjny. Witkacy bonio byt pnnm fómśo kto suwerennym jako dramaturg opiera! uę na własnych koncepjach w iyfio programowo-litcrackich i teatralnych. ik także estetycznych 1 filozoficznych. Powiedzieć można, iż stworzył, na własny użytek, odpowiednik całego kierunku litcracko-aityalycznego. Bardziej niż ekspresjonista, formista aj udrcaloU był pisarzem Teorii Czystej Formy, a w większym jeszcze «fun — Witkacy Ma po prostu.

Roaróżjiicnie między tymi dwoma określeniami jest sprawą bardzo istotna.

■ dramatach Witkacego istnieje bowiem pewna rozbieżność między ich penką sformulow w. czyli Teorią Czystej Formy, a poetyk* imnunentną. djt — ut tema \eibo — witka jIBM 111

Teoria Czystej Pormy głosiła, że właściwy cel sztuki: doznanie „uczucia omfiiyc/nejfo”. będącego wyrazem ..bezpośrednio danej jedności mobowołci".

■Ml być w- leatrre. analogicznie jak w malarstwie, osiągnięte przede sttjMkim dzięki pewnym konstrukcjom fonunfnym. Podobnie jak w obrane rimtottm takich konstrukcji są barwy i kształty, lak w sztuce teatralnej 375