Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (189)

IV. Dranui

o.-d)s

Charakterystyczny dla Nowuczyńśkicgo lekki lon. żarlobliwotó i „prywatnolC w ukazywaniu historii znaleźć teł można u Wacława Grabińskiego, ■ ,xs: Ninom na wyrywki (1939). zbiorze krótkich w większości dramatów. tfutrC których wyróżniają się: jednoaktówka Domino madame da Barn i dnia trzyaktowa, komedia Lola Monie:. Przedmiotem pierwszej z nich U Mar chwile arystokratów francuskich w paryskim w lezieniu w czaue »iribq rewolucji. Druga (o — znów nieco podobnie jak u Nos*acryńskiego — r. IW na żartobliwie, ale i też nu buduarowo: rewolucja w Buwiirii przedstawiona uh specie romansu króla Ludwika I z (uncorką Lola Montez. Owa odbruzuwiająca przekora w traktowaniu historii — programowo przeciwstawiona wersji oficjalnej i szkolnej — zbliżałaby Grubirtsfciego do Boya czy Zbyszewskiego (wydam w tymże roku Niemcewicz od przodu i tylu), gdyby nie. zbył jot ddd* fwnntrCŁL punkowa operrikow-otl lej sztuki.

W biegunowo odmienny sposób, z przeciwnej, by tak rzec. strony i raf J dołu", jak Grabiński, lecz raczej ../ góry". sąsiadowała z dra nu rapt Nówaczyńskiego twórczość Stanisławy Przybyszewskiej. Także i ora obrzuciła tradycyjne kanony konstrukcji dramatycznej na rzecz formy. IW narwal mo/nu kronikarska. Jeśli jednak u Nowuczyńśkicgo mamy do tn* nia ze złagodzeniem nupiętf dramatycznych przez, epicki, uszczegółowi^ sposób przedstawiania malujących cpokc wydarzeń —- u Przybyszewski rozluźnienie dramatyzmu akcji połączone jest z niezwykle mtcnsywn)® 430 dramatyzmem innym, dyskursu mianowicie. Dyskursu przy tym. który «*«* i intelektualnym nieporównanie i dialogi Nowaczyóstócgo.

> jej sztuki' Sprawa Dam-1929. wysz. 1931) 1 zdefek-I (brak zakończenia), napisany po •cwelu Thermidor (powsc. prwdop.

<3.«0*L w pr/ckl. poi. 1971) — ukła--jiij w pasjonujący (minio swych •ych rozmiarów) jak gdyby stela i -- brzemiennych w wydarzę-• dyskusji głównych przywódców i francuskiej i ogniskują się «o-i spraw upadku Dantona i ro-■p uę spisku przeciw Robcspicr-•m hnduf można, ze współ-iq — wyn/ny także w ówczesnej rt«ki kalorycznej — zwrot ku literału faktu. Ale to tylko, juk gdyby, jniit sbcwzny. Główną ich ambicją stesmn —lin fenomenu rewolucji.

flgoaalani z myślą o współczesno-1_ _

cAsifox znakomicie umiejąca poka-

tym zjawiskiem mechanizmy gry politycznej, w której tórołopj —Muc splata sic > walką o władzę, a walka o władze (rowtózi A>

ł wielkim konfłrkcte dwóch posuw, dwu modeli przywódców iraducyjajeb bitpawska — zohydzając Dantona —■ opowiada się zdecydowanie po ccc R<t<spienc'u. Ukazuje go jednak juko postać głęboko tragiczną, nie ui o. Nnliego szaleństwu, fanatyzmu. Czyni go za to genialnym wizjonerem rtfśipragnącym zdusił w kolebce — rodzący się właśnie — XIX-witczny

fafyęp Mendach Przybyszewskiej — zarówno fnmuliiych. jak trdcwwyd ab.¹ można w pó/noromantycznym dramacie niemieckim (Bflrłwiei).

Mnrjł mógł też. na nią oddziałać wielki cykl dramatów o rewolucji toafcej Romain Rollandu. Nic zmicniu to w niczym faktu, że na tle riteyi Dwudziestolecia międzywojennego (i mc tylko) jest io d/ielo ■-i. j;ej się w oczy oryginalności Szczególnie ważne miejsce zajmuje lei ■małego szeregu utworów o tematyce rewolucyjnej, tak Kcznydi »iedy.

•no w dramacie, jak i w prozie, a miotających się między idaymi •nokiomi, z początku raczej potępiającymi, później — raczej «neeq*ycł- 4)1