Geografia turyzmu2

I6H    7. Rucli turystyczny

czasu / uwzględnieniem    h / i*koturyslyki| należy wyróżnić [Eco-

tou rism I996 ]:

•    obserwowanie Mory i liiimy,

•    zwiedzanie miejsc wykopalisk archeologicznych,

•    uprawianie pieszych wędrówek i wspinaczek górskich,

•    kąpanie się i nurkowanie,

•    korzystanie ze źródeł leczniczych.

Podobnie jest traktowana ekoturystyka przez władze Malezji, które do form spędzania wolnego czasu w ramach turystyki ekologicznej włączyły z jednej strony obserwowanie przyrody, piesze wędrówki i zwiedzanie jaskiń, a z drugiej strony zaliczyły odwiedzanie wiosek zamieszkałych przez plemiona o dobrze zachowanej kulturze materialnej i duchowej, jak również uprawianie kajakarstwa górskiego i wędkarstwa \Malaysia national parks 1995].

Początki turystyki ekologicznej sięgają XIX w., kiedy to decyzją prezydenta ll.N. Grania z dnia 1.3.1872 r. w Stanach Zjednoczonych powstał Park Narodowy Yellowstone (stan Wyoming). Już w 1876 r. kolejny park narodowy powstał w Meksyku (park Desierto de Los Leones), w 1879 r. w Australii (od 1955 r. Royal National Park), a w 1885 r. w Kanadzie (Banff National Park). Do końca XIX w. paiki narodowe zostały utworzone w Nowej Zelandii (Tongagiro National Park), juk również ponownie w Stanach Zjednoczonych (Seąuoia National Park i Yosemite National Park w 1890 r. oraz Mount Rainier National Park w 1899 r.) i w Kanadzie (Walerton National Park w 1895 r.).

W liuropie pierwszymi parkami narodowymi były utworzone w 1909 r. w Szwecji parki Sareks i Abisko, aczkolwiek już w 1838 r. w ówczesnym cesarstwie Ausliii {obecnie południowe Czechy, Novohradske hory) ogłoszono powstanie rezerwatu „z^ofinsky prałeś” - zdaniem J. Tricatnika [1996, 30] najstarszego rezerwatu przyrody w Europie. W 1907 r. utworzono pierwszy park narodowy w Afryce (w Niemieckiej Afryce Południowo-Zachodniej, obecny Etosha National Park w Namibii), w 1915 r. w Ameryce Południowej (obecny park im. Franklina Delano Koosevclta w Urugwaju), a w 1933 r. w Azji (park Mount Arayat na Filipinach). ()bok wymienionych, do najstarszych parków narodowych na świecie (utworzonych przed zakończeniem I wojny światowej) należą m.in:

•    w Stanach Zjednoczonych: Crater Lakę National Park (1902 r.) i Mesa Verde National Park (1906 r.), Glacier National Park (1910 r.), Rocky Mo-untnins National Park (1915 r.), Hawaii Volcanoes National Park oraz Las-sen Voleanic National Park (oba w 1916 r.), MiicKiulcy National Park (1917 r., ohecnie Denali National Park) i Kalnmi National Park (1918 r.),

•    w Kanadzie Jasper National Park (1907 r.)«

•    w Nowej Zelandii park narodowy Plordlttiul (190*1 r.),

•    we Francji park narodowy Horardtf (|9M r.>, pol#m IVIvoux, a obecnie Fcri ns.

k

•    w Szwajcarii Szwajcarski 1'mk Nnnnlnwy (1914 r.),

•    w Hiszpanii park narodowy Uulcsn (19IX r.).

Według Światowej linii Ochrony Przyrody (World Conservation Union, W(‘U) można wyróżnić sześć zasatlnicznyeh lypów obszarów chronionych;

•    ścisłe rezerwaty przyrody (typ 1),

•    parki narodowe (typ II),

•    pomniki przyrody (typ III),

•    rezerwaty przyrodnicze (typ IV),

•    krajobrazy chronione (typ V),

•    obszary ochrony zasobów naturalnych (typ VI).

W poszczególnych krajach struktura obszarów chronionych przedstawia się odmiennie. W Kanadzie np. parki narodowe stanowiły w 1990 r. aż 53,2% całej powierzchni podległej ochronie, w Meksyku zaś tylko 16,6% (tabele 23 i 24). Te łożnice wynikają m.in. z wielkości obszarów chronionych (zazwyczaj obszary o wybitnych walorach, jeżeli są odpowiednio rozległe, są parkami narodowymi, natomiast gdy są nieduże, stają się pomnikami przyrody lub rezerwatami), sianu zagospodarowania oraz przepisów prawnych. Dosyć ciekawym przypadkiem jest Meksyk, w którym aż 15,4% powierzchni przypadającej na wszystkie parki narodowe zajmuje jeden park - założony w 1939 r. Cumbres de Monterrey (246 5(K) ha) w stanie Nuevo Leon. Następne w kolejności parki narodowe Meksyku są znacznie mniejsze: Canon de Rio Blanco (obejmujący rejon wulkanu Orizaba) w stanie 1'ucbla ma 55 700 ha, park Nevado de Toluca w stanie Mexico ma 51 000 ha, park La Malinche w stanie Tlaxcala liczy 45 700 ha, a Pico de Tancitaro w stanie Miehoacan 29 300 ha.

Tabela 23. Obszary chronione w Kanadzie w 1990 r.

Typ obszaru	Liczba obszarów	Powierzchnia (tys. ha)	Udział procentowy
.Ścisłe rezerwaty przyrody Parki narodowe'; Pomniki przyrody Rezerwaty przyrodnicze Krajobrazy chronione Razem - ■ /. i ń tł 1 o: opracowano na podstawie: Kanada Kraków, 227-272.	p‘. . 57 80 ';f:§ . 126 426 [w:] Ameryka Północna, Er	501,1 26 309,1 3,1 18 506,8 4 132,1 49 452,2 cyklopedia geograficzna ćwi	1,0 53,2 0,0 37,4 8,4 100,0 fi la, tom IV, mti, OCH IN

Ostatnie lata sprawiły, że turystyka ekologiczna stała się nie tylko modna w społeczeństwach krajów wysoko rozwiniętych, ale stała się również jednym z głównych powodów wyjazdów turystycznych do niektórych państw Ameryki Łacińskiej, Afryki i Omtitii. Jednym z działań mających przyciągnąć turystów żnin leiesowanyeh tą formą luty styk i jest powiększanie obszarów chronionych. We