Hejnicka Bezwinska ped og 30

nek studiów). Pedagogika podzieliła zatem los filozofii, psychologii i socjologii, co również wskazuje na związek między tymi dyscyplinami naukowymi.

Koncepcję kształcenia pedagogów w II Rzeczypospolitej zrekonstruować i odczytać można z rozporządzenia Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie programu studiów i egzaminów w zakresie pedagogiki na stopień magistra filozofii (Dz.U. MWRiOP RP nr 8/170, z dnia 15 maja 1926 roku, poz. 810).

O kontynuacji tego modelu kształcenia w pierwszych dziesięcioleciach PRL-u zadecydował fakt, iż studia w zakresie pedagogiki — chociaż reaktywowane zostały dwukrotnie — ale zawsze ich profil naukowy, dydaktyczny i organizacyjny był wyznaczony przez profesorów wykształconych jeszcze w czasach II Rzeczypospolitej, ponieważ władze PRL-u nie miały w tym czasie swoich profesorów i przed drugim reaktywowaniem studiów pedagogicznych musiały zadowolić się „samokrytyką” dokonaną przez „starych” (z innej rzeczywistości) oraz obietnicą, iż zapoznają się oni z dorobkiem pedagogiki radzieckiej, spopularyzują go w Polsce i twórczo będą go kontynuować. Gorliwość w realizacji owych zadań oraz jakość ich wykonania była bardzo różna. Wymaga to prawdopodobnie historycznie udokumentowanego opisu, do którego jeszcze sporo mogą wnieść żyjący uczestnicy i świadkowie zdarzeń. Większą gorliwością w realizacji zadań ideologicznych wyznaczonych przez „silę przewodnią” i większą determinacją w projektowaniu, upowszechnianiu oraz uzyskiwaniu dominacji przez „pedagogikę socjalistyczną” wykazało nieco młodsze pokolenie pedagogów, które swoje kariery naukowe zawdzięczało dokonanej zmianie ustrojowej i akceptacji centrum. O jakości życia naukowego w zakresie pedagogiki do przełomu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych decydowali jednak profesorowie wykształceni w okresie międzywojennym.

Większy wpływ na ewolucję modelu kształcenia w zakresie pedagogiki miały — wydaje się — zmiany odgórne i centralistycznie zadekretowane, a odnoszące się do organizacji i funk-64 TERESA HEJNICKA-BEZWIŃSKA cjonowania nauki i szkół wyższych. Szczególnie znaczący byl I Kongres Nauki Polskiej, który odbył się w dniach 29 czerwca — 2 lipca 1951 roku. Opowiedziano się na nim za przejęciem doświadczeń radzieckich w zakresie organizacji szkolnictwa i nauki. W zgodzie z tymi ustaleniami — w tym samym roku — została przez „sejm” przyjęta i zaczęła obowiązywać „Ustawa

0    Szkołach Wyższych”.

Wśród wielu zmian, jakie wprowadzono w oparciu o ten dokument prawny wymienić można tzw.,,dyscyplinę studiów”. Zenon Klemensiewicz — komentując ten fakt — stwierdził, że odtąd szkolnictwo wyższe miało się stać instytucją produkcyjną, która miała uczyć w „określonym tempie, w określonej ilości

1    na określonym poziomie” (Miąso, 1981, s. 372). W związku z wprowadzeniem „dyscypliny studiów” stało się możliwe wprowadzenie do kształcenia na poziomie akademickim — jako przedmiotu obowiązkowego — MELS-u (skrót od nazwisk czterech ideologów), czyli podstaw marksizmu i leninizmu. Przedmiot ten później wielokrotnie zmieniał nazwę, ale zawsze jego rolą była indokrynacja młodzieży akademickiej. Kadrę do prowadzenia tego przedmiotu przygotowywano w instytucji bezpośrednio podległej KC PZPR, a potem również na Wydziale Filozoficzno-Społecznym Uniwersytetu Warszawskiego oraz partyjnej Wyższej Szkole Nauk Społecznych, przekształconej w latach osiemdziesiątych w Akademię Nauk Społecznych (w Warszawie, Katowicach i Bydgoszczy), a jeszcze później we wszystkich uczelniach. Kiedy wykształcono już dostateczną liczbę kadry o odpowiednim statusie wyrażonym posiadanymi stopniami naukowymi, to przedmioty tzw. „ideologiczne” zajmowały prawie 30% limitu godzin oferowanych studentom.

Koncepcja studiów pedagogicznych reaktywowanych po II wojnie światowej po raz drugi po roku 1953 (dokładniej po okresie stalinowskiego terroru) nawiązywała do koncepcji wcześniejszych, przede wszystkim w zakresie celów i treści kształcenia na kierunkach studiów w zakresie pedagogiki. Studiujący pedagogikę przygotowywani byli głównie do realizacji zadań dydaktycznych w systemie oświatowym, głównie zaś do roli

EDUKACJA - KSZTAŁCENIE - PEDAGOGIKA 65