Hejnicka Bezwinska ped og 39

2.    Większość pedagogów — dzisiaj jeszcze aktywnych zawodowo — uzyskała wykształcenie wedle modelu kształcenia wąs-kospecjalistycznego, powiązanego z paradygmatem pedagogiki instrumentalnej, co można mniemać — w sposób zasadniczy warunkuje ich oczekiwania względem pedagogiki, rozumienie procesów edukacyjnych oraz wyznacza kompetencje do przyswajania innych stylów myślenia o edukacji. Wyniki badań, na kióre powołuje się Ewa Rodziewicz (1994) pokazują, że wśród n mczycieli i pedagogów dominują dwie szkoły myślenia: a) 4 szkoła” fundamentalistycznego myślenia, b) „szkoła” ateorety-cznego myślenia.

Pytanie: Czy można lekceważyć w procesie zmiany kompetencje oraz powiązane z nimi oczekiwania i roszczenia względem pedagogiki?

3.    Reakcje obronne pedagogów uwarunkowane poczuciem zagrożenia osobistych interesów jednostek i pewnych grup są wzmacniane przez zjawisko nowomowy. W tym miejscu chciałabym jednak wyraźnie odciąć się od potocznej definicji nowomowy, a więc sytuacji, gdy tym mianem określa się język niedbały, niepoprawny lub (i) wszelkie odmiany języka ideologicznego. Przyjmuję za Michałem Głowińskim (1993), że pojęciem nowomowy nazywa się typ wysłowienia totalitarnego w jego wersji komunistycznej i wtedy możemy stwierdzić: „ Nowomowa w Polsce w jakiejś mierze była towarem impor-ti wanym, jako język komunistycznej władzy została przetransponowana wraz z systemem sowieckim. Nie można jednak uirzymywać, że została wyłącznie narzucona przez obcą prze-n.oc. Odwoływała się bowiem również do tradycji rodzimych i je dyskontowała [...] Nowomowa, która ujawniła się jako język w najwyższym stopniu ideologiczny, ogarniać miała wszystkie dziedziny kultury. Energicznie wkroczyła nie tylko do nauk humanistycznych [...], ale nawet do nauk przyrodniczych. [...] Nowomowa jako domena swoistej antykomunikacji nie ma żi.dnych danych, by służyć negocjacjom, wypracowywaniu wspólnego stanowiska czy konsensusu. [...] Nie znaczy to wszakże, że automatycznie ona ginie w miarę przekształceń

82 TERESA HEJNICKA-BEZWIŃSKA

ustrojowych” (Głowiński, 1993, s. 169-170). Wydaje się, że i dziedzictwem nowomowy „pedagogiki socjalistycznej” są dzisiejsze „uczulenia” na takie terminy jak: kryzys, konflikt, opór, dominacja, marginalizacja, kontekstualizacja i wiele innych.

Pytanie: Czy można prowadzić rzetelny dyskurs w pedagogice, o pedagogice i społeczny dyskurs o edukacji, nie rozpoznawszy pierwej spustoszenia, jakie dokonało się przez nowomowę „pedagogiki socjalistycznej”?

4.    Przyjęta w Polsce filozofia zmiany jest inna niż w pozostałych krajach byłego obozu państw socjalistycznych. Znajduje to również potwierdzenie nawet w warstwie językowej, w nazywaniu zmiany dokonanej w 1989 roku. W byłym NRD i byłej

■ Czechosłowacji dla nazwania tej zmiany stosuje się pojęcie rewolucji. W terminie tym znajdują również uzasadnienie podejmowane działania. W uczelniach byłej NRD większość pracowników naukowych reprezentujących nauki społeczne i ekonomię zwolniono z pracy, a niektóre szkoły i uczelnie zamknięto, natomiast do tych, które pozostały sprowadzono kadrę ze starych landów. W Czechosłowacji zaś przeprowadzona tam „lustracja” spowodowała, że wiele osób zrezygnowało dobrowolnie z pracy na uczelni (współpracownicy urzędów bezpieczeństwa), a dzieła dokończyła specjalna komisja, która zadecydowała, kto może pozostać na uczelni i na jakim stanowisku. Dla pedagogiki był to proces dość dotkliwy. W polskim życiu akademickim rok 1989 nie spowodował żadnych zasadniczych zmian. Nie określa się też tego roku mianem rewolucji, a raczej stosuje się takie terminy jak: zmiana ustrojowa, transformacja, reforma, czas przejścia itd.

Pytanie: Czy pedagogikę wychodzącą poza „pedagogikę socjalistyczną” i paradygmat pedagogiki instrumentalnej potrafią uprawiać i czynić przedmiotem studiów akademickich pedagodzy, którzy byli twórcami, kontynuatorami, zwolennikami „pedagogiki socjalistycznej” (instrumentalnej podwójnie)?

5.    Dla opisu i wyjaśnienia zmiany radykalnej — mającej charakter rewolucji bardzo przydatna wydaje się kategoria pojęciowa pokolenia. Okazało się, że zastosowanie tej kategorii

EDUKACJA - KSZTAŁCENIE - PEDAGOGIKA 83