HPIM4374

14 Anders Gustotttson. Elżbieta Zakrzewska-Manterys

dziesiąte). W badaniach tych wskazano na możliwość wyło-1 nienia się nowego znaczenia upośledzenia, które, jako szcze- | gól na perspektywa, było przyjmowane przez same osoby * badane.

Interesujący model ilustrujący społeczną dynamikę tworzenia społecznych reprezentacji został zaproponowany przez grupę badacz)* z Londyńskiej Szkoły Ekonomicznej, którzy odwoływali się do ram teoretycznych stworzonych przez Ser-gca Moscovici (1961). Rosę. Efraim. Genrais. JofTc. Jovchc-lovitch i Morant (1995) przedstawili dwupoziomowy model reprezentacji społecznych na temat specyficznego zjawiska, jakim jest upośledzenie umysłowe. Poziom pierwszy utworzony jest na podstawie społecznych reprezentacji traktowanych jako oczywiste i samozrozumiałe, zakorzenionych w tradycji i w pamięci społecznej społeczeństwa czy grupy. Na tym poziomic zawsze odnaleźć możemy pewien stopień społecznej zgody. Jednak Rosę i in. (1995) twierdzą: „Taki poziom zgodności nie odnosi się do generalnych uzgodnień, ani do podzielania tych samych opinii w codziennych rozmowach. Odnosi się on natomiast do faktu, że nawet nie-uzgodniona wiedza społeczna dostarcza podstaw do dyskutowania. współzawodniczenia i kłótni". Na tym poziomie I odnajdujemy tradycyjne reprezentacje społeczne osób z upo-śledzeniem umysłowym jako głupich, niebezpiecznychjako II karę Bożą. itp.

Na drugim poziomic znajdują się codzienne interakcje I społeczne pomiędzy ludźmi zaangażowanymi w dyskusje i spo- ] ry. W tych codziennych zmaganiach ludzie działają we współ- ] nic podzielanej rzeczywistości społecznej, włączając w nią, i

¹ W latach trzydziestych Iml/.ic upoilcil/tni umysłowo byli traktowani w krajach nordyckich jako zagrożenie moralne, ratowe i ekonomiczne (Suder 1981).

wraz z wieloma innymi uznanymi za oczywiste reprezentacjami, tradycyjne społeczne reprezentacje upośledzenia. Przyjmując odmienne perspektywy i realizując odmienne interesy, ludzie bronią własnych opinii używając środków i możliwości, które mają do dyspozycji.Programy organizacji zrzeszających osoby upośledzone, jak również żądania zgłaszane przez indywidualne osoby z upośledzeniami, są przykładami walki z pejoratywnymi reprezentacjami o tyle, o ile przyczyniają sic one do dyskryminacji i dewaluacji.

Wyniki badań na temat pierwszego pokolenia wychowanego w warunkach integracji dotyczą obu wymienionych poziomów. Wszystkie badane osoby były zaznajomione z reprezentacjami głupka, co oznacza, że stykały się z sytuacjami scygmatyzującymi. Jednak każda z tych osób przyjęła także alternatywną codzienną perspektywę swych braków umysłowych, w której trudności w czytaniu czy gospodarowaniu pieniędzmi były traktowane przede wszystkim jako słabość albo jako osobnicza cecha bycia „powolnym”. Zycie codzienne osób badanych mogłoby być ujęte jako walka o alternatywne znaczenia i definicje. W walce tej osoby z upośledzeniem umysłowym próbowały zachować własną specyficzną perspektywę, przeciwstawioną tradycyjnym znaczeniom osób upośledzonych jako głupich, niebezpiecznych itp.

Okazało się jednak, że zadanie umiejscowienia odkrytej subkultury w szerszym modelu, jest bardzo trudne.Wydaje się mianowicie, że istnieje tutaj miejsce na dodatkową stirfa poiredniif, która odgrywa ważną rolę w tworzeniu nowej społecznej reprezentacji, zainicjowanej na poziomie życia codziennego, lecz ciągle jeszcc nie poddanej instytucjonalizacji na tyle, aby mogła znaleźć odbicie na poziomie pierwszym, jako bardziej ogólna niekwestionowana (taken-for-gmntrd) rzeczywistość.