5020057949

JÓZEF KOZIELECKI ..KONCEPCJE PSYCHOLOGICZNE CZŁOWIEKA"

KONCEPCJA HUMANISTYCZNA

Koncepcja humanistyczna człowieka powstała, gdy podjęto próby poszukiwania adekwatnego i spójnego obrazu człowieka. Jedną z takich prób jest psychologia humanistyczna, zwana również psychologią „ja". Zrodził ją protest przeciwko behawioryzmowi i psychoanalizie. Psychologowie ci odrzudli jednowymiarowy portret człowieka sformułowany przez Skinnera; uznali ten portret za zniekształcony, ponieważ nie przedstawiał autentycznej osoby, która dąży do samorealizacji i harmonijnego rozwoju Maslow - jeden z twórców nowego kierunku - powiedział, że psychologia humanistyczna. Próbuje odkryć mocne strony człowieka.

Ten nowy kierunek badań nie stworzył jednolitej i klarownej wizji człowieka. Zgodnie z poglądami twórców tego kierunku (Maslow, Rogers) człowiek jest unikatową całością, której nie można sprowadzić do poszczególnych elementów, takich jak reakcje, myśli, emocje czy potrzeby. Osoba składa się z dwóch podsystemów, czyli z ,,ja"(self) i z organizmu (organizm), które stanowią jedność i przypominają dwie strony tej samej monety. Ludzie działają w świecie zewnętrznym, mającym również charakter całościowy i integralny. W naturalnych warunkach jednostka i świat tworzą jednolity system. Jednak w rzeczywistości osoba nie zawsze może rozwijać się jako harmonijna całość , nie może żyć w zgodzie ze swoją naturą. Często powstają sprzeczności i konflikty między różnorodnymi rolami pełnionymi przez człowieka, między jego autentycznym „ja" a wymaganiami stawianymi przez innych. Osoby, których jedność została zaburzona, które straciły swoją tożsamość, działają mało efektywnie; są pełne lęku i niepokoju. Człowiek, który chce żyć zgodnie ze swoją naturą, który chce być autentyczny, niezależny i zadowolony, musi stanowić harmonijną całość, której podstawowe składniki — „ja" i „organizm" - stworzą spójny system, zwany osoba.

Psychologowie uważają, że podstawową właściwością natury ludzkiej jest rozwój, uwarunkowany przez czynniki wewnętrzne. Siły decydujące o jego przebiegu tkwią w człowieku, a nie poza nim. Zwolennicy tego poglądu nie interesują się jaki jest człowiek, ale tym, jak on staję się człowiekiem. Człowiek, którego rozwój został zablokowany, nie jest osobą w pełni zdrową. Rozwój uwarunkowany wewnętrznie jest najważniejszą właściwością natury ludzkiej i świata, jest darem, którego człowiek nie zawsze umie wykorzystać.

Psychologowie humanistyczni, odrzucają tezę, że człowiek posiada wiele potrzeb, popędów, dążeń, które ukierunkowują jego zachowanie. Ponieważ organizm jest całością, istnieje w nim tylko jedno centralne źródło energii. Inaczej motywacja jest funkcja całego organizmu, a nie jego elementów, takich jak popędy czy potrzeby. Główna tendencją, która decyduje o działaniu człowieka, jest dążenie do samorealizacji. Samorealizacja jest procesem_niepowłarzalnym i idiosynkratycznym. Przejawem jej może być miłość, twórczość, altruizm, itp. Człowiek dążący do samorealizacji w specyficzny sposób przeżywa także miłość. Według Masłowa istnieją dwa rodzaje miłości: miłość typu D i miłość typu B. pierwsza z nich rozumiana jest jako potrzeba, podobnie jak potrzeba jedzenia. Jest ona z reguły egoistyczna i mało autentyczna; rządzą nią prawa konsumpcji. Człowiek dążący do samorealizacji odrzuca tego typu miłość, akceptując jednocześnie miłość typu B. ta ostatnia jest autentycznym stosunkiem dwóch autonomicznych osób, które chcą nie tylko brać, ale również dawać. Nie rządza nią prawa funkcjonowania potrzeb, nigdy nie można jej w pełni zaspokoić. Jest aktem rozwoju jednostki. Choć samorealizacja jest podstawowa tendencja natury ludzkiej, dość rzadko stanowi ona siłę napędową rzeczywistych działań. Jedynie kilka procent ludzi umie wykorzystać tę tendencję.

Człowiek z natury jest dobry . jego dążenia są konstruktywne i pozytywne. Jeśli osoba działa destruktywnie, to nie dlatego, że posiada taka naturę, że kieruje nią popęd niszczenia, ale dlatego, iż działa wbrew naturze, iż rzeczywistość, w której żyje, blokuje rozwój jej prawdziwych, pozytywnych zachowań

Ludzkie zachowanie uwarunkowane jest przez teraźniejszość, przez aktualne przeżycia i doświadczenia, które przez to, że dzieją się teraz decydują o przebiegu procesu samorealizacji.