1841899729

145

RECENZJE, OMÓWIENIA, NOTY

tych warstw społecznych i publicznie ich bronią.

Związki tego wybitnego pisarza proletariackiego z korespondentami robotniczymi i chłopskimi stały się szczególnie silne i serdeczne po jego powrocie do ojczyzny w 1928 r. z Sorrento. Zarówno na spotkaniach z korespondentami jak i w listach Gorki bardzo wysoko ocenia ich działalność, doradza młodzieży uczyć się od klasyków i dzieli się z nimi swymi doświadczeniami w dziedzinie twórczości.

Do recenzowanego zbioru włączone zostały listy, które wcześniej ogłoszone były tylko w periodykach, zaś po raz pierwszy wydrukowany został w zbiorze list Gorkiego do korespondenta P. Zanu-dienki.

*

Zupełnie słusznie uważa się Gorkiego za nauczyciela i wychowawcę młodych pisarzy. Im bowiem opowiadał, jak został pisarzem i dzielił się z nimi sekretami sztuki literackiej. Właśnie w czwartym rozdziale zbioru pt. ,,0 sztuce pisarskiej” zebrane są najbardziej pouczające dla pracowników prasy wypowiedzi Gorkiego o sztuce pisania, o stylu i języku artystycznych i publicystycznych utworów. W wypowiedziach tych dziennikarz znajdzie konkretne, pożyteczne rady, jak powinien pracować. Uważam więc za pożyteczne i ciekawe przytoczyć najważniejsze z nich -), jako pochodzące od najlepszego dotychczas w Związku Radzieckim teoretyka i doświadczonego praktyka w sztuce pisania. Przez wiele listów, skierowanych do początkujących pisarzy i publicystów debiutujących na łamach prasy, czerwoną nicią przewijają się zasadnicze motywy: — jak należy pisać, o czym pisać i jak dojść do mistrzostwa w pisaniu. A więc:

„Język powinien być prosty i zwięzły; to mu nadaje siłę, plastyczność i barwność'’ (z listu do N. Jemielianowej — str. 298);

..Pisać trzeba bardzo prostym i wyraźnym językiem. Wy się staracie pisać pięknie, nawet wykwintnie. To dążenie będzie zawsze Wam przeszkadzać w zobrazowaniu tego, coście widzieli, właśnie tak, jak to widzieliście” (z listu do I. Szkapy — str. 297);

..Artyzmem jest umiejętność pisania tak, aby słowom było ciasno, a myślom — przestronnie” (z listu do K. Piat-nickiego — str. 255);

^?) Zbiór niniejszy nie był przetłumaczony na język polski.

„Człowiek prawdziwie mądry zawsze się wyraża bardzo prosto — jaskrawym świadectwem tego jest Lenin” (z przemówienia na naradzie redaktorów pism — str. 310);

„Największa mądrość kryje się w zwięzłości słów: przysłowia i pieśni są zawsze krótkie, a włożone w nie jest tyle mądrości i uczucia, że starczyłoby na całe tomy” (z listu do sekcji repertuarowej Teatru Dramatycznego w Moskwie — str. 266);

„W opowiadaniu — jak w maszynie — nie powinno być ani jednej zbytecznej śrubki, a tym bardziej — zbytecznych części” (z listu do S. Achrema — str. 269);

„Trzeba się wystrzegać niepotrzebnego używania barbaryzmów i prowincjo-nalizmów, niezrozumiałych długich zdań, a także puszenia się w słowach. Tylko zwięzłość i ścisłość języka daje mu siłę obrazowości” (z listu do J. Żige — str. 282);

„Młodzieńcze! Wyświadczysz samemu sobie przysługę, jeżeli zrozumiesz, że decydującą rolę w pracy literackiej odgrywa nie zawsze materiał, a zawsze — mistrz. Ze szczapy brzozowej można zrobić toporzysko, ale można także wyrzeźbić piękną figurę człowieka” (z artykułu „O literaturze” — str. 301);

„Trzeba pisać o ludziach, o życiu tak, aby każde słowo śpiewało i błyszczało, aby w zdaniu nie było zbędnych słów, aby każdy zwrot zupełnie dokładnie i żywo przedstawiał czytelnikowi to, co chcecie pokazać. Jest bardzo poważna różnica pomiędzy umiejętnością pokazywania. a umiejętnością opowiadania; ta różnica jest dla Was jeszcze na razie nieuchwytna i bardzo trudno Wam ją objaśnić. Zrozumiecie ją wtedy, gdy nagromadzicie więcej różnorodnych wrażeń i niezbędnego dla literatów zapasu słów” (z listu do kółka pionierów w Irkucku — str. 314).

Na rozwiązanie zagadnienia, jak osiągnąć mistrzostwo w pisaniu, Gorki podaje taką zasadniczą receptę: — uczyć się od mistrzów. Powstaje zatem pytanie, kogo należy uważać za mistrza słowa w literaturze rosyjskiej. We wszystkich listach i wypowiedziach Gorkiego powtarza się stale ta sama rada: uczcie się języka i obrazowości od starych klasyków. mianowicie: Turgieniewa, Czechowa, Korolenki. Lcskowa i od nowych — Pryszwina. Orieszina, Leonowa. Trzeba bowiem patrzeć wysoko, uczyć się od najlepszych mistrzów, i dodaje:

„...moim zdaniem trzeba się uczyć nie tylko od klasyków, ale nawet od wroga,

10 — Zeszyty Prasoznawcze