106096451

Recenzje, przeglądy wydawnictw i czasopism 211

Z zagadnień twórczości ludowej. Studia folklorystyczne. Pod redakcją R. Górskiego i J. Krzyżanowskiego. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972, ss. 394.

Trzeci z kolei tom Studiów folklorystycznych pt. Z zagadnień twórczości ludo-wej zawiera dziewiętnaście artykułów o różnym zakroju: od rozpraw syntetycznych, powstałych w wyniku długoletnich badań i prezentujących sprecyzowane stanowisko teoretyczno-metodologiczne autora, do komunikatów relacjonujących lub tylko sygnalizujących niektóre zagadnienia twórczości ludowej. Część prac to referaty wygłoszone na ogólnopolskiej konferencji naukowej, poświęconej badaniom nad współczesnym folklorem polskim, zorganizowanej w Warszawie w dniach 13 i 14 XI 1970 r. przez Pracownię Literatury Ludowej IBL. Tematyka warszawskiego zjazdu koncentrowała się wokół trzech zasadniczych problemów: 1) folklor w polskiej literaturze i sztuce dawnej i współczesnej; 2) mechanizm i kierunki przeobrażeń i zmian we współczesnym folklorze polskim; 3) przegląd i ocena powojennego dorobku folklorystyki polskiej. Pozostałe prace zamieszczone w książce bądź powstały z inspiracji konferencji, bądź też napisane zostały wcześniej lub później 7 innej okazji, ale wiążą się z jej tematyką. Przedstawiają w nich autorzy analizy lub omówienia źródeł i materiałów do dziejów folklorystyki, wybranych zagadnień twórczości ludowej, m. in. wersyfikacji pieśni, repertuaru niektórych środowisk czy grup zawodowych, pewnych metodologicznych aspektów badań nad folklorem.

Wzajemnym związkom i infiltracjom folkloru, literatury i sztuki poświęconych jest pięć prac: K. Wyki, Inspiracje folklorystyczne w sztuce polskiej na przykładzie twórczości Jacka Malczewskiego; L. Ligęzy, Folklor we współczesnej poezji polskiej; J. Krzyżanowskiego, „Dialog częstochowski”; B. Krzyżaniak, Pogłosy „Symfonii anielskich” w repertuarze ludowym i T. Kłaka, Józef Czechowicz a folklor.

K. Wyka, charakteryzując trojaką formę inspiracji ludowej w historii malarstwa polskiego (temat ludowy, inspiracja folklorystyczna, nastawienie na sztukę ludową), analizuje twórczość Malczewskiego pod kątem jej genetycznych i strukturalnych związków z folklorem. Wykazuje, że przejęcie inspiracji folklorystycznej sprzęgało się w sposób naturalny z filozofią życia twórcy Rusałek i Janka muzykanta, a także z jego wyobraźnią malarską, wspierającą się na problematyce mitów i archetypów. O oryginalności folkloryzmu Malczewskiego decyduje według autora z jednej strony związek jego twórczości z romantyczną tradycją mitu ludowego, z drugiej zaś ekspresywno-symboliczna koncepcja wykorzystywania struktur folklorystycznych. Praca Wyki jest pierwszą naukową próbą interpretacji zagadnienia folkloryzmu nie tylko w twórczości Malczewskiego, ale i w malarstwie polskim w ogóle. Zawarte w niej teoretyczne uogólnienia mają walor nowatorski tym bardziej, że brak dotąd opracowania naukowego, poświęconego ludowości w plastyce.

Lidia Ligęza rozważa na przykładzie twórczości trzech wybitnych i reprezentatywnych poetów (T. Nowak, J. B. Ożóg, J. Harasymowicz) problem źródeł ludowych we współczesnej poezji. Wspólne potraktowanie w interpretacji tak odmiennych indywidualności poetyckich uzasadnia autorka identycznym spojrzeniem na kulturę ludową w połączeniu z prakulturą ludzką i naturą, tym samym stosunkiem do folkloru, jako źródła dla własnego świata i wizji poetyckiej, oraz przeświadczeniem, że rzeczywistości związanej z ludem nie da się kreować bez uwzględnienia dorobku kultury przez ten lud tworzonej. W oparciu o szczegółową analizę różnych u każdego z poetów form wcielenia i przetworzenia inspiracji folklorystycznej dokumentuje wnikliwie wspólny im cel ideowo-artystyczny: docieranie do głębszych pokładów kultury ludowej, do przyczyn nośności i świeżości tych pokładów wysiłkiem własnej wyobraźni. Rozpatrywanie poezji omawianych poetów, jako świadomej kontynuacji bezimiennej twórczości ludowej, odsłania znamienne i ważne