106096436

180 Recenzje, przeglądy wydawnictw i czasopism

Eclit Fel i Tamas Hoier, Bauerliche Denkweise in Wirtschaft und Haushalt. Rine ethnographische Untersuchung iiber das ungarische Dor} Alany. Voróffen-tlichungen des Instituts fur mitteleuropaische Volksforschung an der Philipps--Universitat Marburg-Lahn, herausgeg. von Gerhard Heilfurth, Bd. 7. Verlag Otto Schwartz a. Comp., Gottingen 1972, ss. 551, ilustr. 53 w tekście, 139 fotogr. poza tekstem.

Edit Fel i Tamas Hofer, Gerate der Atanyer Bauern. Akademiai Kiadó, Bu-dapest 1974, ss. 515, ilustr. 671 w tekście, 300 fotogr. poza tekstem.

Pracownicy Muzeum Etnograficznego w Budapeszcie, dr Edit Fel i dr Tamas Hofer, podjęli w r. 1951 intensywne badania wsi węgierskiej Atany, położonej na Nizinie Węgierskiej w północno-wschodniej części kraju. Badania prowadzono do r. 1967. W ciągu spędzonych we wsi w sumie około 500 dni, autorzy zgromadzili ogromny materiał w postaci rysunków, fotografii oraz protokołów z wywiadów (około 10 tys. stron). Materiał ten stał się podstawą charakterystycznej trylogii wydawniczej. Pierwszy tom pt. Proper Peasants. Traditional Life in a Ilungarian Village_f ukazał się w Chicago wydany przez Sol Taxa w ramach Wenner-Gren Foundation for Anthropological Research (Viking Fund Publications in Anthropo-logy, No 46, 1969). Tom następny, Bauerliche Denkweise... wydał Instytut w Marburgu pod kier. G. Heilfurtha, tom trzeci (Gerate der Atanyer Bauern) ukazał się w r. 1974 w Budapeszcie w ramach wydawnictwa Akademii Nauk, przy współpracy Komisji Królewskiej Duńskiej Akademii Nauk. Jak widać, potrzeby etnografii węgierskiej zostały tu ściśle powiązane z zainteresowaniami i pomocą instytucji zagranicznych.

Każdy z tomów tej swoistej trylogii, choć dotyczy jednej wsi, stanowi względnie samodzielną całość tematyczną. Tom Proper Peasants zawarł analizy życia społecznego wsi, sieci stosunków międzyludzkich na tle i w związku z uwarstwieniem społecznym, ugrupowań społecznych (rodziny, sąsiedztwa, społeczności lokalnej), instytucji formalnych oraz powiązań wsi z szerszym światem. Tom Bauerliche Denkweise... dotyczy gospodarowania i prac domow^rych, zaś ostatni z zapowiedzianej trylogii jest dokładną analizą wszelkich używanych we w'si narzędzi pracy. Dla nadania każdemu z tych opracowań wspomnianej wyżej względnej samodzielności, autorzy opatrzyli je w zbliżone treściowo wyprowadzenia dotyczące ogólnych informacji o wsi oraz o przeprowadzonych badaniach. W tych tylko partiach istnieją treściowe powtórki. Każdy też z tomów zawiera omówienie założeń badawczych i celów, charakterystykę profilu tematycznego oraz wykładnię założeń metodologicznych.

Ponieważ pozycja Proper Peasants została już w' polskiej literaturze omówiona (A. Bartelska, „Etnografia Polska'' XVI, z. 1, 1972), ograniczymy się tu do tomów zapowiedzianych w tytule. Łączyć je można w⁷ ramy jednego omówienia z dwóch powodów-: 1) gospodarowanie i narzędzia pracy stanowią w istocie dwie strony tej samej sfery rzeczywistości. Nie ma gospodarowania bez posługiwania się określonymi narzędziami, i odwrotnie: wyrób czy zakup narzędzia i jego użytkowanie należy do czynności gospodarczych, choć każda z tych stron ma swoją, jej właściwą otoczkę społeczno-ideologiczną — o czym zresztą wspomnimy; 2) w odniesieniu do każdej z monografii autorzy stosują podobne czy tożsame założenia teoretyczno --metodologiczne, zakładają analogiczne cele poznawcze — jednym słowem kroczą po tej samej linii dociekań i analiz. Obie prace uzupełniają się stąd znakomicie.

Autorzy wybrali do badań wprawdzie wieś kalwińską otoczoną wsiami katolickimi, co w pewmej mierze podważa jej typow⁷ość. Z drugiej znów⁷ strony jest to