106096443

192 Recenzje, przeglądy wydawnictw i czasopism

skomplikowany; na asymilację lub odrzucenie pewnych elementów działały bowiem także inne fakty, głównie tradycja. W rezultacie większość poszczególnych elementów ubioru jest wynikiem jego funkcji i użyteczności w codziennym życiu. Motywy zmian miały zewnętrzne lub wewnętrzne impulsy i były rozmaitego pochodzenia. Postęp w życiu ekonomicznym wpłynął np. na szersze korzystanie z tańszych tkanin oraz zaniechanie ich barwności na korzyść ciemnych kolorów, tudzież upodobanie w zbytkowności charakterystycznej dla ubiorów XVIII w. (lecz ciemne kolory szły w parze także z rozwojem sekciarstwa religijnego). Wprowadzenie nowego podziału administracyjnego załamało dawną strukturę wsi, czego efekt uwidocznił się w zmianie stosunków społecznych i w ubiorze. Toteż dezintegracja wsi z łatwością doprowadziła do przyjęcia nowych form odzieży (rozluźnienie związków i większa swoboda w indywidualnym wyborze). Niektóre tradycyjne zwyczaje zaczęły zanikać, a z nimi ginęły też pewne części ubioru, lub tworzyły się zupełnie nowe. Np. weselna korona panny młodej została zaprowadzona na przełomie XVII i XVIII w., podobnie jak uroczysty rytuał ubierania panny młodej, który rozpowszechnił się dopiero w XIX w. Była to symboliczna prezentacja socjalno-ekonomicznej pozycji rodziców panny młodej. Obecnie zwyczaj zakładania korony sprowadzony został do czysto zdobniczej funkcji. Zanik zwyczaju korony weselnej był wynikiem również rozpowszechnienia się obrzędowości sekciarskiej, zwłaszcza od momentu, kiedy stał się on wyłącznie zwyczajem kościelnym. Drugim zanikającym zwyczajem było zaniechanie rozwieszania we wnętrzu izby, w której latem sypiała dziewczyna, wyprawy przygotowywanej przez nią do ślubu. Równolegle z tym zatracała się wartość i znaczenie własnoręcznie sporządzonej odzieży, dziewczęta w kościele, na tańcach i na spotkaniach towarzyskich poczynały chełpić się ubiorem gotowym, nabywanym w mieście. Tradycyjne zwyczaje w tej dziedzinie najdłużej zachowały się u dziewcząt służebnych, które sporządzały swą odzież z zarobionego za pracę płótna.

Zmiany funkcji odzieży były dwojakiego rodzaju: określone i przypadkowe. Przykładem pierwszego może być spódnica, która z czasem ze świątecznej przechodziła na użytek codzienny. Natomiast przypadkową zmianą funkcji może być zarzucanie spódnicy na głowę dla ochrony przed deszczem, lub używanie futrzanej czapki męskiej do pracy w* lesie. Zmiany funkcji zachodziły rzadko w odzieży rytualne;.

Wprowadzenie nowych form do ubioru odbywało się — jak powiedziano — przez kramarzy, sklepy wiejskie, za pośrednictwem nauczycieli, lekarzy, księży i ich żony, organizacje młodzieżowe, tj. jednostki działające w myśl powstających przepisów społeczno-administracyjnych. Znacznie wolniej lub wcale nie przyjmowały się one wśród wymierających pokoleń. Ogólnie akceptowano je dopiero wtedy, gdy większość osób ubierała się podobnie, gdy pewne części ubioru stawały się powszechne, gdy formy obcego pochodzenia przerabiano i dostosowywano do własnych gustów i potrzeb i gdy propozycje mody oddziaływały na autorytety wiejskie (rodzinę, starszych itp.). Ich reakcja i aprobata decydowały o upowszechnieniu.

Z drugiej jednak strony zaczęła się kształtować idea zachowania tradycyjnego ubioru. Wyrosła ona na romantycznych koncepcjach XIX w. Zainteresowanie tym problemem powstało w Finlandii najpierw wśród niższych klas społecznych około 1840 r. Ginące części tradycyjnego ubioru zaczęto rekonstruować, a zajęli się tym najpierw artyści. Ogół mieszkańców wsi nie był jednak ustosunkowany do tego przychylnie, starsza generacja obserwowała to zjawisko nawet z niedowierzaniem. Ale ideę nawrotu do ubioru tradycyjnego gorąco zaakceptowała ucząca się młodzież, głównie dojeżdżająca do szkół w mieście.

Autor w swym opracowaniu wskazał na wielość i złożoność problematyki w zakresie historii i tradycji odzieży na wsi. Nie predenduje on jednak, w swej skrom-