106096439

18-1 Recenzje, przeglądy wydawnictw i czasopism

sprzętów, zabiegów pasterskich, ras owiec itp. Chów bydła odgrywał na Zamagurzu rolę o wiele mniejszą.

Rozdział kończy omówienie ludowego pożywienia, które oparte było w zupełności o wytwory własnego gospodarstwa.

Wytwórczość domowa i rzemiosło (J. Koma). Wielka ilość lasów, a więc dostępność surowca drzewnego spowodowały, że jego obróbką zajmowano się szeroko na własne potrzeby. Występowali jednak we wsiach Zamagurza liczni kwalifikowani rzemieślnicy, na ogół reprezentujący kilka specjalności związanych z obróbką drewna. Najbardziej rozwiniętym rzemiosłem drzewmym było bednarstwo; inne omawiane specjalności to: kołodziejstwo, gonciarstw^ro, koszykarstwo i opałkarstwo. Tkactwo było w regionie bardzo rozpowszechnione i wykonywane w oparciu o własny surowiec. Cała obróbka lnu i wełny była domeną kobiet, one też trudniły się łkaniem. Specyficznie rusnackim rzemiosłem było w^rędrowne druciarstwo, wykonywane masowo do ostatniej wojny.

W rozdziale o rzemiośle autor pominął zupełnie kowalstwo, które przecież było jednym z wyspecjalizowanych zajęć we wsiach Zamagurza.

Budownictwo i mieszkanie (J. TJśak). Na Zamagurzu występują dwie zasadnicze formy wsi: skupione i łańcuchowe, co jest wynikiem różnych procesów osadniczych. Rozmieszczenie poszczególnych parcel dyktowało różne, wyznaczone zwyczajowo formy podziału gruntów'.

Zagrody występujące na Zamagurzu mają formę trojaką: 1) zabudowa zamknięta z wew-nętrznym podwórzem, 2) budynki w formie litery L lub U, 3) budynki pobudowane oddzielnie. Autor omawia techniki pracy przy budowie domu, używane narzędzia i konstrukcje różnych typów⁷ budynków. Osobno omówiono funkcje poszczególnych pomieszczeń budynku mieszkalnego oraz zmiany tych funkcji wraz ze zmianą rozplanowania wnętrza.

Tradycyjna odzież ludowa (J. Olejnik). Ludowcy strój zachował się dziś na Zamagurzu wyłącznie u średniej i starej generacji kobiet oraz u starej generacji mężczyzn. Autor opisuje strój męski, kobiecy i dziecięcy, zarówno codzienny jak i świąteczny. Rozdział podsumowuje uw^ragami o współczesnym stanie stroju regionalnego. Pewne zmienione elementy tradycyjnego stroju, poza wymienionymi grupami ludności, zachowali jeszcze dziś pasterze, zwłaszcza bacowie.

Zycie społeczne i rodzinne (N. Valaśkova-Surkalova). Ramy życia społecznego w\si zamagórskich były wyznaczone w dużej mierze przez odgórne zarządzenia władz. Wiele jednak przejawów⁷ tego życia było regulowanych przez tradycyjne instytucje wioskowe, których resztki.przetrwały i po dzień dzisiejszy. Przedstawicielem wsi na zewnątrz był rychtar — wybierany zasadniczo przez starszyznę wioskową. Wewnętrznymi urządzeniami wioski była i jest m. in. instytucja strażowania, którą pełnili kolejno przedstawiciele gospodarstw⁷. Szeroko rozwinięta była dawniej wzajemna pomoc przy pracach rolnych, pomoc dla pogorzelców oraz wspomaganie ubogich. Tradycją uświęcone były podziały na grupy wiekowe, co łączyło s:ę z pełnieniem określonych ról społecznych.

Względy ekonomiczne i społeczne decydowały o formie tradycyjnej rodziny. Była to najczęściej rodzina mała lub rozrodzona. Rzadko w^rystępow^rała rodzina rozrodzona złożona z dw^ru rodzin żonatych braci. Rozpadała się ona zwykle po śmierci starych rodziców.

Kultura duchowa (K. Jakubikowa). Autorka omawia według ustalonego schematu rodzinne zwyczaje związane z narodzinami człowieka, chrztem, ślubem, aż po jego zgon. W sferze kultury duchowej zaznaczają się wyraźnie różnice zachodzące między mieszkańcami słowackich wsi a Rusnakami.