106096442

Recenzje, przeglądy wydawnictw i czasopism 1.91

Autor niniejszego opracowania podjął studia na przykładzie ubiorów wiejskich z Vóru, miejscowości leżącej na wschód od miasta Vasa na wschodnim wybrzeżu Gulf okręgu Bothnia, opierając się o wywiady ze starszymi informatorami i stare materiały fotograficzne pochodzące z lat 1870-1920, tj. z okresu krzyżujących się zmian w życiu ekonomicznym i społecznym. Poznanie stosunków społecznych w określonym środowisku umożliwiło znalezienie klucza do całego systemu związków społecznych wyrażających się w sposobie ubierania. Rozpatruje więc ubiór jako wynik warunków ekonomicznych i stosunków społecznych w oparciu o metodę strukturalną.

Okres między 1870-1920 był w Finlandii pełen zmian ekonomicznych i społecznych. Na wieś dotarła nowa ideologia, raptownie wzrastający przemysł powodował także zmiany w strukturze wsi, wzrosła i rozwinęła się komunikacja, coraz częściej i liczniej docierała na wieś prasa, otwierano we wsiach sklepy. Lokalne autorytety wzrastały dzięki szkołom, zaczął się rozwijać system opieki społecznej, zdrowia. Wieśniacy coraz częściej opuszczali swe środowiska dla podjęcia pracy zarobkowej, rozpoczęła się emigracja do Ameryki. Szczególne zmiany w ubiorze spowodował rozwijający się przemysł tekstylny. Fabryki produkowały nie tylko tkaniny, ale i gotowe ubiory, prasa publikowała wzory modnych ubrań, do głosu doszła emancypacja kobiet, rozwijał się sport, który wnosił istotne zmiany do ubioru wiejskiego. Jednak te wszystkie nowości niełatwo przyjmowały się na wsi ze względu na silnie rozwinięty tradycjonalizm; tym niemniej i on ulegał stopniowemu rozkładowi.

Szczegółowe studia nad strukturą społeczności wsi Vora autor opiera o granice geograficzne oraz związki z sąsiadami, podział ziemi i wsi pod względem ekonomicznym, a także życie i stosunki międzyludzkie. Materiał rozpatrywany jest diachro-nicznie i synchronicznie, bo obydwa aspekty badawcze są równie konieczne, gdy ma się na względzie proces zmian ubioru, który stale jest w użyciu.

Przedmiotem drugiego rozdziału jest funkcja ubioru. Autor uważa, że można ją rozpatrywać z trzech pozycji, tj. zależnie od: 1) płci i wieku użytkownika (fot. 9-97); 2) zwyczajów i obrzędów, jak chrzest, konfirmacja, zaręczyny i ślub, pogrzeb (fot. 98-148); 3) pracy i odpoczynku oraz warunków życiowych (fot. 149-156). Rozdział ten jest najobszerniejszą częścią pracy. Zawiera omówienia poszczególnych części ubioru, ich formy i zastosowania z uwypukleniem elementów najstarszych, zmieniających się i najnowszych. Na konkretnych przykładach widać, jak prezentują się one u starszego i młodszego pokolenia. Jak widać, w zasadzie nie były one zbytnio zróżnicowane, co potwierdza kilka grupowych fotografi dorosłych i młodzieży.

Z kolei w trzecim rozdziale autor omawia krój odzieży, który kształtuje się zależnie od: 1) zmienności części odzieży wierzchniej i spodniej, 2) sposobu pozyskania odzieży przez: a) ofiarowanie, wiano, spadek, pożyczkę, wynagrodzenie, b) rzemiosło i pozycję społeczną rzemieślnika (kraw^rca, garbarza, szewca itp.), c) przemysłową produkcję za pośrednictwem kramarzy, wiejskie sklepy, kontakt z miastami, emigrację (fot. 157-167). Zdaniem autora ubiór jest dziełem głównie wiejskiego rękodzieła, które w miarę upływu czasu coraz częściej opiera się i czerpie nowe rozwiązania z wzornictwa ogólnie panującej mody.

Rozdział czwarty dotyczy porównania odzieży wiejskiej z ogólnie panującą modą (ubiór i moda). Uw^aga koncentruje się tu wokół zmian w ubiorze, wpływ^ru mody oraz ich wzajemnego stosunku. Autorowi wydaje się, że zmiany zachodzące w ubiorze wiejskim w latach 1870-1920 wynikały głównie ze zmieniającej się struktury ekonomicznej w'si, z wzrostu kapitału na wsi i dużego wpływu kultury miejskiej na wiejskie zwyczaje i obyczaje. Proces tych zmian był jednak niezwykle