2091575679

TERESA SASIŃSKA-KLAS

Studia Medioznawcze 1(2)2001 ISSN 1641-0920

NARODZINY BADAN OPINII PUBLICZNEJ

Do połowy XIX wieku większość rozważań dotyczących opinii publicznej przedstawiała bardziej normatywne i filozoficzne podejście do zagadnienia, charakterystyczne dla studiów z zakresu teorii polityki niż opinii publicznej per se.

Jednakowoż zmiany społeczno-ekonomiczne, nowo obserwowane trendy demograficzne oraz przeobrażenia w formach uprawiania polityki wyrażające się w rozszerzającej się aktywności społecznej obywateli domagających się coraz większego zakresu praw i udziału bezpośredniego na scenie publicznej XIX-wiecznego społeczeństwa, zarówno europejskiego, jak i północnoamerykańskiego, zapowiadały istotne zmiany w nieodległej przyszłości. Pojawiły się pierwsze rozważania dotyczące tłumu, stanów i klas społecznych, uwzględniające kontekst, który kreował zmiany. Myśliciele społeczni nie tylko przyglądali się toczącym się wokół nich zmianom, ale także poddawali je pogłębionej interpretacji, próbując wyjaśnić, co te procesy znaczą, w jakim kierunku zmierzają i jakie mogą rodzić następstwa.

Rys historyczny

Jedne z najwcześniejszych badań zbiorowości, nie sposób ich nazwać badaniami opinii publicznej, które skierowały zainteresowania badaczy w tym kierunku, zostały podjęte w 1787 r. w Stanach Zjednoczonych w stanie Massachusetts. Gazeta bostońska podjęła próbę ustalenia, dlaczego jej faworyt, gubernator James Bowdoin, przegrał wybory, a co spowodowało, że jego rywal polityczny, John Hanckock, pokonał J. Bowdoina¹.

W trzy dni po zakończonych wyborach przeprowadzono pierwsze, na dość skromną skalę zrealizowane, badania, które współcześnie określamy jako exit-polls (po-wyborcze). Pytano obywateli, dlaczego głosowali na kandydata X, a dlaczego nie głosowali na kandydata Y.

Dzisiaj tego rodzaju badania prowadzi się powszechnie w krajach o ustrojach demokratycznych. Np. w Polsce przeprowadził je CBOS w listopadzie 1995 r. w drugiej turze wyborów prezydenckich. Badania zrealizowano na próbie reprezentatywnej dorosłej populacji społeczeństwa polskiego i pytano o uzasadnienie, dlaczego Polacy głosowali/nie głosowali na Kwaśniewskiego/Wałęsę?²

Ale wracając do początków badań typu to exit-polls, to pozwoliły one poznać, czym kierowali się obywatele stanu Massachusetts wybierając jednego, a odrzucając drugiego kandydata na gubernatora. Ukazały one, jakie grupy społeczne popierały zwycięzcę, a jakie grupy

1

2

R. Jensen, Democracy by numbers, „Public Opinion Quarterly” 1980,1 uty-marzec, s. 34.

Raport z Badań CBOS: Przyczyny porażki Lecha Wałęsy i sukcesu Aleksandra Kwaśniewskiego, Warszawa, sty czeń 1996, nr BS/l/l/1996.