5484453650

154

RECENZJE, OMÓWIENIA, NOTY

sposobie ukazywania przez niego rzeczywistości i świata, na umiejętności ukazywania i ujawniania istoty procesu społecznego, zrozumienia i oceny faktu, określenia celu i zadań pracy publicystycznej, na umiejętności dokonywania wyboru takich form publicystycznej wypowiedzi, które zapewniają jej największą efektywność. Główną treścią owych publicystycznych „lekcji”, jaką stanowi w tej dziedzinie twórczość Marksa, jest więc metodologia pracy publicysty, podstawy tej działalności.

W procesie powstawania proletariackiej prasy formowały się i kształtowały podstawowe cechy warsztatowe jej publicystów. Co ważniejsze — osiągnęły trwałość,. stały się cechami tradycyjnymi. Ujawniają się i wyrażają w twórczości każdego proletariackiego publicysty, niezależnie od czasów i warunków jego działalności. Jest to uwarunkowane klasowym, partyjnym charakterem celów, zadań i roli komunistycznego dziennikarstwa, niezmiennym no różnych etapach jego historii. Właśnie dlatego przyswojenie publicystycznego dorobku, poznanie warsztatu i mistrzostwa Marksa ma olbrzymie znaczenie. Marks wraz z Engelsem byli pierwszymi publicystami proletariackimi, stojącymi na pozycjach naukowego komunizmu i oni też położyli fundamenty pod komunistyczne dziennikarstwo.

Guriewicz pisze, że burżuazyjni biografowie Marksa sfabrykowali legendę, głównie na podstawie kłamstw Arnolda Rugego, który w 1844 r. redagował z Marksem w Paryżu Deu-tsch — Franzosische Jahrbiicher, jakoby Marks niechętnie zajmował się działalnością publicystyczną, że rzekomo nie miał zdolności i kwalifikacji publicysty. Wynika to także stąd, że większość burżuazyjnych autorów ogranicza swe analizy do negujących, powierzchownych charakterystyk publicystyki Marksa, nie podejmując się poszerzonej i pogłębionej analizy jej podstawowych cech.

Dlatego też obowiązkiem radzieckich badaczy — pisze Guriewicz — jest podjęcie nie tylko polemiki z kłamliwymi ocenami publicystyki Marksa, ale dokładne jej zbadanie i spopularyzowanie. Niestety, do tej pory brak w radzieckiej literaturze takich dzieł (dodajmy, że w polskiej także), chociaż jest wiele książek

omawiających w ogóle znaczenie kunsztu publicystycznego Marksa.²

Ten niedostatek stara się wypełnić prof. Guriewicz. Ukazuje szczególne właściwości publicystyki Marksa, warsztat jego pracy dziennikarsko-nau-kowej. Guriewicz wykorzystał literaturę światową i radziecką, ale głównie czerpał z dorobku publicystycznego Marksa, materiałów autobiograficznych i wypowiedzi twórcy naukowego socjalizmu, wypowiedzi jego bliskich i przyjaciół, uczniów i współpracowników. Sięgnął także do dzieł Lenina o Marksie i Engelsie, zawierających charakterystykę niektórych teoretycznych i publicystycznych prac obu twórców marksizmu.

Całe życie Marksa związane było z prasą. Był przecież dziennikarzem, publicystą i wydawcą prasy.

Guriewicz dzieli publicystyczną działalność Marksa na pięć etapów:

1.    1842—1844, kształtowanie się światopoglądu Marksa, odejście od idealizmu ku materializmowi i od rewolucyjnego demokratyzmu do komunizmu. W tym czasie kształtują się podstawy publicystycznego mistrzostwa Marksa, główne cechy i właściwości jego twórczości, formują się główne jej kierunki, tematyka, najbardziej skuteczne metody argumentacji, formułuje się jego niepowtarzalny styl.

2.    1845—1850, opracowywanie teorii marksizmu. W pracach Marksa i Engelsa zostają sformułowane podstawowe twierdzenia materializmu historycznego. W wyniku starań Marksa stworzona zostaje nowa, robotnicza prasa, proletariacka publicystyka. Po raz pierwszy w historii dziennikarstwa ukazują się czasopisma, stojące na klasowych pozycjach proletariatu, a więc Deutsche — Briisseler Zeitung (1847), Neue Rheinische Zeitung. następnie w Londynie Neue Rhewische Zeitung. Politisch-okonomische Re-ime.

² Zob. M. Nieczkina:    Litieraturnoje

oformlenije „Kapitała*’ K. Marksa, Moskwa 1932; A. I. Orleanskij:    Chudo-

żestwiennoje obrazy w „Kapitale” K. Marksa. Moskwa 1968; G. Wołk o w; Roż-dienie gienija. Moskwa 1968; E. Gienri; Publicist i epocha, Litieraturnaja Gazieta z 8—15 1 1967; L. Frizman:    O litiera-

turnoj łaboratorii K. Marksa, „Woprosy Latieratury” t. IX, 1968; A. F. B i e r i e ż-noj; K. Marks i F. Engels o pieczati, Moskwa 1968; Ł. Goldman: Ot Sojuza kommunistów k Pierwomu Intiernacyona-łu, Moskwa 1970; Karł Marks. Biografia, Moskwa 1968 i in.