5484453651

155

RECENZJE, OMÓWIENIA, NOTY

3.    1850—1863. Podsumowanie wyników rewolucji, przemyślenie jej lekcji oraz okres propagandy idei naukowego komunizmu, przygotowania do założenia partii proletariackiej, praca naukowa nad nową teorią ekonomiczną, a zarazem okres wytężonej pracy publicystycznej Marksa, dążącego do odtwarzania prasy proletariackiej, ponownego przekształcenia jej w oręż politycznego wychowawcy rr.as robotniczych. W latach słabości prasy robotniczej Marks opracował taktykę wykorzystania prasy burżua-zyjnej w interesach proletariatu.

4.    1864—1871. Granice tego okresu wyznaczają powstanie I Międzynarodówki i Komuna Paryska. Marks przejawia wielkie zainteresowanie i aktywność w umocnieniu prasy I Międzynarodówki, szczególnie walczy na łamach prasy z przeciwnikami ideowymi — lassalczykami, bakuni-stami. prcudhonistami, udziela poparcia proletariackim rewolucjonistom, bohaterom Komuny.

o. 1871—1883. Zmniejszenie publicystycznej aktywności Marksa, który poświęcił się w owym czasie pracy nad ukończeniem „Kapitału”. Jednak i w tym okresie na łamach prasy wypowiada się w wielu ważnych sprawach. Szczególne znaczenie dla obrony klasowego charakteru międzynarodowej robotniczej prasy miała walka, jaką Marks i Engels prowadzili w końcu lat ’70 z oportunistamd w niemieckiej prasie socjalemokratycz-nej.

Guriewicz zauważa, że początek i rozkwit twórczości publicystycznej Marksa następowały w tych latach, kiedy występowali na łamach prasy najwięksi pisarze europejscy i działacze społeczni. Na jego twórczość niewątpliwie wywarła wpływ publicystyka Reformacji, a także twórczość Lessinga, którego zasługą było upolitycznienie literackich czasopism niemieckich. Lessing jeden z pierwszych wiązał ocenę problemów literatury i teatru z problemami życia społecznego i polityki. Dla dziennikarskich doświadczeń Marksa i Engelsa duże znaczenie miała także znajomość publicystyki literatów z grupy „Młode Niemcy”, powstałej w końcu lat ’30 XIX w. i wyrażającej opozycyjne nastroje niemieckiej drobnej burżuazji.

Marks był człowiekiem upartym, jego dziennikarstwo było wynikiem wielkiej woli walki rewolucyjnej. Pisze zresztą o tym wyraźnie Engels w artykule „ Marks i Nowa Gazeta Reńska”: ,, 1 czerwca 1848 r. przystąpiliśmy do pracy [do wydawania Nowej Gazety Reńskiej — dop. W M Z J] ... Konstytucja redakcji sprowadzała się po prostu do dyktatury Marksa. Wielkie pismo codzienne, które o o-kreślonej godzinie musi wyjść z druku, nie może przy żadnej innej konstytucji przestrzegać konsekwetnej linii postępowania. W danym jednak wypadku dyktatura Marksa była przy tym sama przez się zrozumiała, bezsporna, chętnie przez nas wszystkich uznawana. Dzięki przede wszystkim jego przenikliwości i niezłomnemu stanowisku pismo stało się najbardziej znaną niemiecką gazetą okresu rewolucji.

Polityczny program Nowej Gazety Reńskiej składał się z dwóch głównych punktów: jednolita, niepodzielna, demokratyczna republika niemiecka i wojna przeciw Rosji, z odbudową Polski” ³.

Guriewicz wiele uwagi poświęca analizie warsztatu twórczego Marksa i jego metodzie. Autor pisze — na przykład, że metoaa Marksa w pracy publicystycznej jest tą samą metodą poznania rzeczywistości, którą wykorzystał w swej pracy naukowej. Była to dialektyka materialistyczna. Publicystykę Marksa cechowała konkretność, intuicja powiązana z dedu-kacją. Realny fakt był dla Marksa obiektem poznania w publicystyce, podstawą, materiałem do analizy i uogólnień. Przywiązywał on wielką wagę do analizy faktów. Zarówno myśl, jak też fakt, powinny — zdaniem Marksa — nieść czytelnikowi duży i nowy ładunek informacyjny o przemianach wciąż następujących w życiu człowieka i społeczeństwa.

Drugim ważnym kryterium, którym kierował się Marks określając wagę i rolę faktu w publicystyce, było jego społeczne znaczenie. Marks stwierdzał, iż niewłaściwe, nieprawdziwe myślenie fabrykuje nieprawdziwe fakty, rodzi kłamstwo. To stwierdzenie wskazuje na decydującą rolę światopoglądu publicysty. Wadliwość myślenia, kłamliwy światopogląd prowadzi nie tylko do fabrykowania kłamstw, ale też do niepraw-⁵ F. Engels: Marks i Nowa Gazeta Reńska (1848—1849), (W:) K. Marks, F. Engels: Dzieła wybrane, Książka i Wiedza, Warszawa 1949, t. II s. 314.