7349812281

<S’2 Synlcza dziejów Polski.

szenia ciężarów publicznych, innymi słowy - poczucie obywalclslwa i miłości ojczyzny. Bez lego naród i państwo wobec zmienionych warunków i celów nic mogły na chwilę istnieć, a za tak<\ zasadniczy zmiany poszły dopiero odpowiednie zmiany w ur/ydzcniach społecznych i politycznych, które slanowiy znamiona

Ol

nowego okresu, ale nic jego istotę i cechę.” W miejsce państwa, w którym „dobro jednostki naprzód występowało j...|, |aj zakres władzy publicznej był leż nad-zwyczaj szczupłym” ", pojawia się „nowa idea państwa prawnego, łamiącego polityczny odrębność stanów i pociągającego wszystkie stany do tych samych ciężarów publicznych” ⁸\

Wedle M. Bobrzyńskicgo dla Europy czasów nowożytnych właściwe jest „państwo nowożytne, lak zwane prawne, które obok obrony od nieprzyjaciół i utrzymania równowagi wewnętrznej kładzie główny nacisk na wspieranie pracy społecznej za pomocy sprężystej administracji” . Wyjaśnia on, że „nazwę prawnego (Reclils-sKiai) dala umiejętność państwu nowożytnemu dlatego, że ono dyży ostatecznie do

o r

zrównania wszystkich mieszkańców kraju w obliczu prawa” .

„Państwo prawne” - w ujęciu M. Bobrzyńskicgo - utożsamione z „organizacją” jest paradygmatem ustroju w Europie w czasach nowożytnych, czyli laką organizacją życia zbiorowości, która tworzy „cywilizację” odmienny od tej ukształtowanej w Polsce. Ustrój w Europie w czasach nowożytnych, instytucje „państwa prawnego” tworzy inny „cywilizację”.

Istoty „cywilizacji”, jaka ukształtowała się w Polsce, nie wyznacza — wedle M. Bobrzyńskicgo - nieistnienie Icudali/jmi. Ten laki interpretuje on zresztą inaczej niż J. Lelewel. W Polsce - zdaniem M. Bobrzyńskicgo - nie istniał leudalizm w tym znaczeniu, że „nie było udzielnych książąt i panów, nad całym krajem jeden pan, jeden król władał, który się w każdej chwili mógł do całego narodu odwołać i krnąbrny opór zniweczyć”⁸ . M. Bobrzyński uważa, że istota „przesilenia, jakie nastało dopiero w połowic XVI wieku między silami żywotnymi i rozkładowymi [...] - na korzyść ostatnich” ⁸⁷ przejawiła się - po pierwsze - w słabości stanu trzeciego; po drugie - w braku Kościoła narodowego.

„W ciągu XV stulecia nawala mahomclańska zajywszy Konstantynopol, opanowała Morze Czarne i przecięła drogę handlowy, która dotychczas prowadziła przez Polskę i do połączenia dalekiego Wschodu z Zachodem służyła - twierdzi M. Bo-81 I d c m: O podziale historii jndskiej na okresy (18X0). W: idem: Szkice i stadia... 'I*. 1, s. 51.

I d e m: O dawnym..., s. 321.

8.i I d e m: Sejmy jwlskie za Olbrachta i Aleksandra (1X76). W: i d c m: Szkice i stadia... '1'. 1,

s. 203.

8i Idem: Dzieje..., s. 78.

85 I d e m: O podziale..., s. 52. 8(> I d e m: Dzieje..., s. 244.

87 Idem: O dawnym..., s. 356.