7648594498

Filozofia Hegla i jej dziewiętnastowieczna recepcja

ta, Gerhard Lehmann zaś postrzegają w bardzo szerokim kontekście historycznym i stwierdza liczne zależności między Friesem i jego poprzednikami. Pisze, że ten „przejmuje od Fichtego myśl o czystej aktywności Ja, od Schellinga nieświadomą organizację rozumu jako »przyrodę«, od Jacobiego bezpośrednie poznanie, do którego intelekt się tylko odnosi, którego jednak nie może wytworzyć bądź zmienić przez refleksję. Fries jest tak samo zobowiązany wobec Reinholda i filozofów zasady, Maimona i Schulzego, jak wobec romantyków”⁸. Chociaż nie słuchał wykładów Kanta, gdyż studiował w Lipsku, a później słuchał wykładów Fichtego w Jenie, uważał się Fries za najwierniejszego ucznia Kanta. Ponadto na jego filozofię wpłynęli Jacobi

i Schleiermacher⁹.

Filozofia Friesa jest antropologią, którą nazywa się często antropologią psychologizującą¹⁰. Wprawdzie terminu „metafizyka” używał on w sensie kantowskim, na oznaczenie krytyki ludzkiego poznania, ale zarazem przekształcił ją w badanie psychologiczne, którego przedmiotem miały być uczucia. Tym samym filozofia stała się procesem psychologicznej samoobserwacji człowieka. Zdaniem Lehmanna, dzisiaj badań, jakie prowadził Fries, nie nazywa się badaniami psychologicznymi, lecz metapsychologicznymi¹¹. Filozofia Friesa została odnowiona na początku dwudziestego wieku przez Leonarda Nelsona (1882—1927), założyciela tak zwanej szkoły neofriezjańskiej (ale również „sokratycznej”). W języku polskim ukazał się zbiór artykułów O sztuce filozofowania¹², w którym najciekawszym jest bez wątpienia artykuł Niemożliwość teorii poznania. Artykuł ten jest ważny również w kontekście osiągnięć Romana Ingardena i jego projektu teorii poznania.

Kolejnym przeciwnikiem idealizmu niemieckiego był Johann Friedrich Herbart (1776—1841), który wykładał filozofię i pedagogikę w Królewcu w latach 1809—1833. Chociaż Herbart uważał się za współczesnego kantystę, to nie akceptował systemu Kantowskiego w takiej formie, w jakiej wyszedł spod ręki mistrza¹³. „Johann Friedrich

⁸    G. Lehmann: Geschichte der nachkantischen Philosophie..., s. 118—119.

⁹    Zob. F. 0 b erweg: Grundriss der Geschichte der Philosophie. Teil 4..., s. 149.

¹⁰    Teza ta jest problematyczna i pochodzi od Kuna Fischera. Także Uberweg stwierdza wprost, że „Jakob Friedrich Fries (1773—1843) ist ein Hauptvertreter des Psycho-logismus”. Ibidem, s. 147. Prawdziwość tej tezy kwestionuje związany z Wolfgangiem Rodem i pracujący na Uniwersytecie w Salzburgu Reinhard Kleinknecht.

¹¹    Zob. G. Lehmann: Geschichte der nachkantischen Philosophie..., s. 122.

¹²    L. Nelson: O sztuce filozofowania. Tłum. T. Kononowicz, P. Waszczenko. Kraków 1994.

¹³    Zob. M. Kazimierczak: Wczesny neokantyzm..., s. 59.