7648594664

78    Filozofia Kanta i jej recepcja w osiemnastym i dziewiętnastym wieku

ko o moralności, ani wyłącznie o pięknie, ale o tym, co jest im wszystkim wspólne, wyprowadzając je z jednego prażródła”⁸³.

Schellinga filozofia przyrody okazuje się zatem typem filozofii jedności. Odrzuca ona nie tylko mechanistyczne rozumienie przyrody, ale również jej rozumienie witalistyczne. Motywem takiego postępowania jest fakt, że całą przyrodę ujmuje Schelling jako zorganizowaną. Przy okazji warto podkreślić, iż u podstaw takiego ujęcia leży nawiązanie do osiągnięć ówczesnej nauki, które pozwoliło filozofowi uchwycić dy-namiczność rzeczywistości⁸⁴. Takie ujęcie wynika z odmiennego rozumienia dialektyki. O ile Fichte ujmuje dialektykę jako naturalny rozwój rozumu, o tyle Schelling traktuje ją jako proces realnego rozwoju przyrody, którego źródło tkwi w zasadzie różnicowania. Oznacza to jednocześnie, że przyroda jest żywą siłą, żywym organizmem, czerpiącym swą witalność z tworzącej, organizującej wszystko zasady. Schelling daje wyraz przekonaniu, że skoro świat cielesny jako całość jest żywym organizmem, to musi w nim rządzić dusza świata. Natomiast dia-lektyka pozostaje zawsze dialektyką Ja, podmiotu oraz podstawy ich jedności⁸⁵. Hartmann twierdzi, że Schellinga filozofię przyrody cechuje połączenie wielu elementów i dlatego można o niej mówić jako o filozofii eklektycznej. Pierwszym elementem jest jedność natura naturans, będąca jedyną zasadą rzeczy, zapożyczoną od Spinozy. Przekonanie to podziela Schnadelbach, który tak oto mówi o „fascynacji filozofią Spinozy”⁸⁶ pod koniec osiemnastego wieku: „Idealizm Fichtego i młodego Schellinga wypada interpretować jako próbę powtórzenia spino-zyzmu na podłożu, które przygotował Kant: na podstawie teorii samo-wiedzy, którą należałoby naturalnie oczyścić ze wszystkich elementów uznanych przez Fichtego za dogmatyczne i materialistyczne — przede wszystkim z myśli o pobudzeniu przez rzecz samą w sobie — aby teraz można było Ja podawać za hen kat pan ⁸⁷. Drugim elementem takiej filozofii jest idealny, a zarazem duchowy charakter tej zasady. Element ów Schelling zaczerpnął z idealizmu Kanta i Fichtego. Element trzeci przejął Schelling od Leibniza, a jest nim ciągłość form przyrody i wewnętrzna teleologia. Z koncepcji Platona z kolei pochodzi czwarty element, a mianowicie myśl o rozczłonkowaniu tego continuum. Hartmann twierdzi, że rozczłonkowanie to dokonuje się nie tyle zgodnie

⁸³    F.W.J. Schelling: Filozofia sztuki. Tłum. K. Krzemieniowa. Warszawa 1983, s. 45.

⁸⁴    Zob. N. Hartmann: Die Philosophie des deutschen Idealismus.... s. 115—116. Por. J. Kirchhoff: Fńedńch Wilhelm Joseph von Schelling..., s. 27—28.

⁸⁵    Zob. W. Rod: Dialektische Philosophie der Neuzeit. Bd. 1..., s. 103.

⁸⁶    H. Schnadelbach: Hegel. Wprowadzenie..., s. 33.

⁸⁷    Ibidem, s. 34.