9621686596

Wymiany fonematów samogl. w grupach fonol. w oświetl, hist. 151)

§ 90. Wymiana yl/va, jak naprzykład, w wyrazach chy-cićjlchioaćić, kisnąć < *kysnąćjlkwas, odziedziczona została z epoki prasłowiańskiej i odpowiada starej praindoeuropejskiej wymianie uli ud. Oba człony oboczne tej wymiany mają postać wzdłużenia pierwotnych postaci ulf uo, a wymiana u fi no jest taką samą wymianą, jak u U ou. Połączenie uo ma tak samo charakter dwugłoski, jak ou, z tą tylko różnicą, że głoska niezgłoskotwór-cza zajmuje tu miejsce pierwsze. Wskutek przesunięć przyciskowych składnik zgłoskotwórczy tego rodzaju dwugłosek ulegał również redukcji i zanikowi, jak w dwugłoskach z głoską konsonan-tyczną na drugiem miejscu, przyczem jak tam, tak i tutaj, w takich razach składnik niezgłoskotwórczy nabierał charakteru

zgłoskotwórczego, czyli w danym wypadku u przechodziło w u.

§ 91. Wymiana -or- (_Tór-)/f-ro (-ró-), -ot--er-//-rze-, -el-ll~le-, jak naprzykład, w wyrazach porz-e //pró-ć, kol-el/kló-ć, sólllslo-ny, początkami swych pierwotnych przyczyn sięga w czasy prasłowiańskie, ale ostatecznemi wynikami wchodzi w okres prapolski.

Język prasłowiański odziedziczył po epoce praindoeuropejskiej grupy dźwiękowe ro re lo le i or er ol el. Pierwsze

pozostały bez zmiany, drugie zachowały pierwotne następstwo swoich składników tylko w pozycji przed samogłoskami, natomiast w położeniu między dwiema spółgłoskami, czyli w tak zwanych konwencjonalnie grupach tort tolt tert telt, gdzie t jest symbolem jakiejkolwiek spółgłoski, pierwotne stosunki uległy pod koniec epoki prasłowiańskiej dalszym przeobrażeniom. Różnica między pierwotną grupą trat tlot... a pierwotnemi połączeniami tort tolt... uwidocznia się w następujących zestawieniach: polsk. prosić, czesk. prosili, ros. prosit', stbułg. prosili; polsk. brodzić, ros. brodit'; polsk. słowo, czesk. slouo, ros. slovo, stbułg. slovo; polsk. plecie, ros. pletet, stbułg. piet et o, gdzie mamy niezmienione pierwotne grupy trot tlot tret tlet, i polsk. prosię, czesk. prasę, stbułg. prasę, ros. porosenolc; polsk. ylowa, czesk. hla.va, stbułg. glava, ros. golova\ polsk. brzeg, czesk. bnh, stbułg. brćgo, rcs. ber eg, gdzie mamy do czynienia z pierwotnemi