9621686530

Wymiany fonematów samogłoskowych w oświetl, his tor. 139

Tak więc wymiana i // o (przed spółgłoskami) i ij // oj (przed samogłoskami) starożytnością swojego pochodzenia sięga w czasy epoki praindoeuropejskiej, ale w brzmieniu właściwych sobie oboczników samogłoskowych jest dziedzictwem, prżekaza-nem językowi polskiemu przez język prasłowiański. Stosunki te dadzą się unaocznić w następujący sposób:

Obie rozpatrzone wymiany fonematów samogłoskowych opierają się na praindoeuropejskiej wymianie e // o. Była to t. zw. jakościowa wymiana, związana w warunkach swojego powstaAvania z rodzajem intonacji (p. § 25), co znowu zależało od położenia fonematu samogłoskowego względem głównego i pobocznego przycisku wyrazu: pod przyciskiem głównym zjawiało się e, pod przyciskiem pobocznym o, przyczem pamiętać należy, że przycisk prajęzyka indoeuropejskiego był ruchomy, to znaczy, nie był związany, jak w języku polskim, z jakąś określoną i stałą zgłoską wyrazu.

§ 83. Obok tej wymiany jakościowej językowi praindo-europejskiemu była właściwa także wymiana ilościowa fonematów samogłoskowych, bardziej od tamtej rozpowszechniona i występująca w znacznie większem bogactwie swych odmian. Przyczyną wymiany ilościowej było również położenie względem

^J) Kreska między samogłoskami oznacza, że każda z nich należy do innej sylaby.

*) Litera ć oznacza e (długie).