9621686560

148 Wymiany, fonematów samogłoskowych w oświetleniu histor.

tradycyjnie w pewnych wyrazach i kategorjach gramatycznych, jak wiesz, wić, śmieć, rozumićć, tćż, w formach stopnia W3^yższe-go przysłówków: lepiej, dalćj bliżćj...

Trzy są źródła, z których wypłynęły dawniejsze długie, dzisiejsze pochylone, samogłoski polskie. Jedne powstały z kontrakcji, czyli ściągnięcia dwóch samogłosek, inne się rozwinęły w następstwie wzdłużenia, wreszcie trzecią kategorję tworzą samogłoski, które pod wpływem właściwej sobie niegdyś intonacji, czyli tonicznego akcentu zgłoskowego, zachowały długość, odziedziczoną z epoki prasłowiańskiej. Wprawdzie wyniki ich przeobrażeń we wszystkich trzech przypadkach były jednakie, ale czynniki, które spowodowały powstanie każdego z tych trzech rodzajów samogłosek długich, działały w różnych epokach historycznego rozwoju języka.

1. Najstarszą warstwę tworzą samogłoski, w których się przechowała stara prasłowiańska długość: Czynniki, które jena powierzchnię życia językowego powołały, działały w epoce pra-lechickiej. Język pralechicki, a wraz z nim i polski, odziedziczył po epoce prasłowiańskiej miedzy innemi samogłoski a e o. Prasłowiańskie a, w związku ze swein pochodzeniem z prain-doeuropejskiego a o, było zawsze z natury swojej długie, samogłoska e występowała w języku prasłowiańskim w dwóch odmianach, jako e (krótkie) i e (długie); pierwsze odpowiadało pra-indoeuropejskiemu e, drugie się rozwinęło z praindoeuropejskie-go e lub oi oi. Samogłoska prasłowiańska o, jako pochodząca z praindoeurop. ó a, była z natury swojej krótka, lecz w pewnych położeniach, mianowicie, w grupach dźwiękowych or ol przed spółgłoską (o rozwoju tych grup w języku polskim ob. § 91) otrzymywała długość; tak samo prasłowiańskie e, nawet pochodzące z praindoeuropejskiego ć (krótkiego) w grupach dźwiękowych er el, w pozycji przed spółgłoską było zawsze długie. W ten sposób język pralechicki odziedziczył po epoce prasłowiańskiej a, pewien gatunek e długiego, w niektórych pozycjach fonetycznych także 0. W języku pralechickim długość odziedziczonych samogłosek długich uległa w znacznej mierze