9621686563

Wymiany ionematów samogłoskowych w oświetleniu histor. 149

zatracie, a zachowywała się tylko w pewnych warunkach. Zależało to od rodzaju intonacji (ob. § 25). Język prasłowiański odziedziczył po epoce praindoeuropejskiej dwie odmiany intonacji— intonację tak zwaną akutową, która w jęz. prasłowiańskim była rosnąca i intonację t. zw. cyrkumfleksową, która w jęz. prasłowiańskim była słabnąca.

Różnice tych dwóch starych intonacyj przechowują się do dziś w języku serbsko-chorwackim, gdzie dawne długie akuto-wane samogłoski uległy skróceniu i otrzymały intonację krótką ostro wznoszącą się (znak *), np. pesł, biało, Jcral, krava, a dawne długie samogłoski cyrkumfleksowane zachowały długość z intonacją słabnącą (znak ~) np. zlało, grad. Wyraźne ślady dawnych różnic intonacyjnych zachowały również języki ruskie w wj^rpad-kach t. z w. pełnogłosu w grupach oro ere olo ele, odpowiadających prasłowiańskim grupom dźwiękowym or er ol el. W pozycji między dwiema spółgłoskami staro grupy ór 61 ćr 61 z intonacją akutową rozwinęły się w ruskim w ojro o\lo e\re e\leⁱ), z przyciskiem na drugiej zgłosce, np. ko\rova, <^*kórva, be\reza <^*berza, vo\rona, <^vórna\ zaś stare grupy dr ol ar cl z intonacją cyrkumfleksową przeszły w rusk. joro \olo |ere \ele, z akcentem na zgłosce pierwszej, np. \zoloto zbito; \gorodx> gardo. Dawne różnice intonacyjne uwidoczniają się pośrednio także w innych językach słowiańskich, np. w czeskim, gdzie odwrotnie, niż w serbskim, długość pod starą intonacją akutową zachowała się, a pod intonacją cyrkumfleksową uległa skróceniu, np. czesk. biało ²) : serb. biało, czesk. kral : serb. krul,. czesk. kraoa : serb. krdua i odwrotnię, czesk. zlało : serb. zlało, czesk. hrad : serb. grad.

Oprócz tych dwóch odmian intonacyj, odziedziczonych z epoki praindoeuropejskiej, język prasłowiański w następstwie przemiany starych intonacyj, czyli t. zw. me t a ton j i wytworzył nowe rodzaje intonacyj, między innemi t. zw. intonację nowo-akutową przeciągłą dwuwierzchołkową, która w pewnych warunkach rozwijała się ze starej cyrkumfleksowej (ob. I § 10,12). Ta

^!) Znak | przed zgłoską oznacza przycisk na tej zgłosce.

*) Znak ' w. grafice czeskiej wskazuje na długość samogłoski.