9621686521

136 Wymiany foncmatów samogłoskowych w oświetl, bistor.

wocin swojej historji, jest zadaniem gramatyki porównawczo-historycznej; tutaj zatrzymamy się tylko na tych zmianach, których ślady utrzymały się po dzień dzisiejszy, bo niewszystko, co język przeżył w przeszłości, dochowuje się w jego współczesności.

II. WYTWORY ZMIAN HISTORYCZNO - DŹWIĘKOWYCH. PRZECHOWYWANE WE WSPÓŁCZESNEM MYŚLENIU JĘZYKOWEM POLSKIEM.

a) Fonematy samogłoskowe.

§ 81. Najstarszą, przechowywaną dotychczas wymianą fo-nematów samogłoskowych jest wymiana 'e // o; sięga ona epoki praindoeuropejskiej nietylko czasem swojego powstania, lecz także brzmieniem właściwych jej oboczników. Już w prajęzyku indoeuropejskim była t. zw. jakościowa wymiana fonematów samogłoskowych e// o, przyczem już wówczas wyrażała ona miedzy innemi to same, co i dzisiaj w języku polskim, wartości funkcjonalne, oznaczała, mianowicie, różnice rodzajów czynności w tematach czasownikowych: -e- w rodzaju jednokrotnym, -o-w rodzaju wielokrotnym, — i różnicę między tematami rzeczo-wnikowemi a czasownikowemi: -e- w czasowniku, -o- w rzeczowniku. Np.

1.    Greek. ‘mówię* //    ‘słowo*

„ Tpś-o) ‘obracam, zwracam' // rpo ‘zwrot, obrót’ „ rpśuto ‘drżę’ // cpój‘drżenie, strach*

»    8-/0 ‘biegnę’ // zpó-yoę ‘bieg’

psco ‘cieknę* // po-ę ‘potok*.

Tak samo w polskim:

wiezi-e H wóz ciek-ni-e // po-tok bierz-e // wy-bur pleci-e // płot.

2.    Greek, ęśpw ‘niosę’ // ęopsoj ‘noszę’

„ 7iśvop.ou ‘pracuję’ //    ‘pracuję nieraz, mo

zolę się, jestem skrzętny’