ŹRÓDŁA INFORMACJI

O STANIE ZDROWIA LUDNOŚCI

CHARAKTERYSTYKA INFORMACJI O STANIE ZDROWIA

LUDNOŚCI

Źródła informacji, które są przydatne w opisie sytuacji
zdrowotnej ludności dzieli się na:

-pierwotne (bezpośrednie)
-wtórne (pośrednie)

Za informacje pierwotne uważane są dane, które pozyskuje
się ze specjalnie zorganizowanego badania
Epidemiologicznego (np. badania przesiewowego)

Wtórne źródła informacji o stanie zdrowia ludności
pochodzą z różnych placówek służby zdrowia świadczących
usługi profilaktyczno-lecznicze oraz z instytucji
zajmujących się problematyką demogra-
ficzną.

Pośrednie źródła informacji dotyczące zachorowalności,
chorobowości
i umieralności sporządzane są przez personel medyczny,
głównie przez lekarzy.

Źródła informacji wykorzystywane do opisu zdrowia ludności

Źródła bezpośrednie

Źródła bezpośrednie

(pierwotne)

(pierwotne)

Źródła pośrednie (wtórne)

Źródła pośrednie (wtórne)

1.Dane z badań stanu zdrowia

1.Dane z badań stanu zdrowia

wybranych grup ludności

wybranych grup ludności

(dzieci,

(dzieci,

poborowi, pracownicy

poborowi, pracownicy

przemysłu

przemysłu

itp.)

itp.)

2.Dane z badań

2.Dane z badań

przesiewowych

przesiewowych

3.Dane z badań stanu zdrowia

3.Dane z badań stanu zdrowia

przeprowadzonych metodą

przeprowadzonych metodą

reprezentacyjną

reprezentacyjną

1.Dane demograficzne

1.Dane demograficzne

(stan i struktura ludności, ruch

(stan i struktura ludności, ruch

naturalny ludności)

naturalny ludności)

2.Dane o chorobach i ich

2.Dane o chorobach i ich

skutkach

skutkach

(dokumentacja służby zdrowia,

(dokumentacja służby zdrowia,

obowiązkowa zgłaszalność

obowiązkowa zgłaszalność

niektórych chorób, dane o

niektórych chorób, dane o

absencji

absencji

chorobowej, dokumentacja ZUS

chorobowej, dokumentacja ZUS

dot.

dot.

inwalidztwa)

inwalidztwa)

Rutynowe źródła informacji stanowią bardzo ważny element badań
stanu zdrowia populacji, jednak wnoszą tylko informacje dot.
potrzeb
zdrowotnych wyrażonych (dostarczają danych o tej grupie chorych,
którzy
korzystając z opieki medycznej zostali zarejestrowani w placówce
medycznej).

Istnieje jednak liczna grupa osób chorych, którzy nie korzystają z
opieki medycznej, mimo dolegliwości, chorzy w okresie
bezobjawowym, czy narażeni na zachorowanie.
O tej grupie nie ma informacji w rutynowych statystykach
zdrowotnych i uzyskanie informacji o potrzebach zdrowotnych
niewyrażonych (nieujawnionych) związane jest z potrzebą
przeprowadzenia badań epidemiologicznych.

MODEL GÓRY LODOWEJ

DIAGNOSTYKA

DIAGNOSTYKA

KLINICZNA

KLINICZNA

POZA

POZA

ZASIĘGIEM

ZASIĘGIEM

DIAGNOSTYKI

DIAGNOSTYKI

KLINICZNEJ

KLINICZNEJ

POTRZEBY
ZDROWOTNE
WYRAŻONE
(

dane ze źródeł

pośrednich =
wtórnych

)

POTRZEBY
ZDROWOTNE
NIEUJAWNIONE
(dane ze źródeł
bezpośrednich
=pierwotnych)

P
O
T
R
Z
E
B
Y

R
Z
E
C
Z
Y
W
I
S
T
E

Wyrażenie zapotrzebowania na opiekę
zdrowotną jest zawsze i wszędzie mniejsze
niż wymaga tego rzeczywisty stan zdrowia
danej zbiorowości.

W literaturze przedmiotu szacuje się je na
około 10% rzeczywistego zapotrzebowania

DANE O ZGONACH JAKO ŹRÓDŁO INFORMACJI

O STANIE ZDROWIA

Dane o zgonach stanowią najstarsze źródła informacji o
ruchu naturalnym ludności jak również o stanie zdrowia.

Podstawowym dokumentem, na którym opiera się
statystyka umieralności jest karta zgonu

Z uwagi na to, że istnieje prawny obowiązek rejestracji
faktu zgonu oraz jego przyczyny są najbardziej
wiarygodnym wtórnym źródłem informacji
wykorzystywanym do analizy stanu zdrowia dużych
populacji

KARTA ZGONU

Karta zgonu składa się z trzech części:

- jednej – potrzebnej dla celów statystycznych

- drugiej – potrzebnej dla władz administracyjnych
w celu
pochowania zwłok

W części pierwszej karty zawarte są informacje o
przyczynie lub przyczynach zgonu ( stan, proces
chorobowy, uraz, który w konsekwencji
spowodował zgon)

Określona choroba może być bezpośrednim
powodem zgonu, może też spowodować
wystąpienie innych przyczyn
prowadzących ostatecznie do zgonu

Oznacza to, że zgon może być następstwem
jednego lub więcej stanów chorobowych

KARTA ZGONU

Kolejne ogniwa łańcucha przyczyn, które doprowadziły

do

zgonu stanowią
1) Przyczyna wyjściowa
2) Przyczyna wtórna
3) Przyczyna bezpośrednia

Struktura przyczyn zgonów opracowywana jest na

podstawie

wyjściowej przyczyny zgonu – ważny jest początek

procesu

tzn. choroba, od której zaczął się proces patologiczny
zakończony zgonem

(oparcie klasyfikacji na bezpośredniej

przyczynie dałoby mało zróżnicowany obraz)

Wyjściowa (pierwotna) przyczyna zgonu to:
- choroba, zatrucie lub uraz, które rozpoczynają bieg
wypadków chorobowych prowadzących do śmierci lub
- okoliczności wypadku lub urazu, które stały się

przyczyną

śmiertelnego uszkodzenia organizmu

KARTA ZGONU

Przyczyna zgonu wtórna – choroba, która rozwinęła się
jako skutek choroby, urazu lub zatrucia będącego
przyczyną wyjściową

Przyczyna zgonu bezpośrednia – choroba, która stała się
ostateczną przyczyną śmierci w następstwie przyczyny
zgonu
wyjściowej i wtórnej

Np.:
*przyczyna zgonu wyjściowa - przerost gruczołu
krokowego
*przyczyna zgonu wtórna – zastój moczu
*przyczyna zgonu bezpośrednia – mocznica

Kartę zgonu wystawia lekarz

Jeżeli w karcie zgonu podano tylko jedną przyczynę
zgonu to tę
przyczynę wybiera się do klasyfikacji

DANE DOTYCZĄCE NAJCZĘSTRZYCH PRZYCZYN

ZGONÓW W POLSCE

-Choroby układu krążenia (CHUK) są najczęstrzą
przyczyną umieralności w Polsce - prawie co drugi
Polak (48%) umiera z tego powodu. Są też jedną z
najważniejszych przyczyn absencji chorobowej,
hospitalizacji oraz inwalidztwa

- Drugą, pod względem częstości występowania,
przyczyną zgonów są nowotwory złośliwe (24%). Wynika
to z przede wszystkim z faktu późnego ich wykrywania i
niskiej skuteczności leczenia

- Trzecią przyczyną zgonów w Polsce są urazy i wypadki
(8%)

W 2007 r. odnotowano 49 tys. 536 wypadków drogowych,
w których zginęło
- 5 tys. 583 osób a
- 63 tys. 224 zostały ranne;
- odnotowano 386 tys. 934 kolizji.

W odniesieniu do 2006 r. ubiegłoroczne statystyki
wskazują na wzrost zarówno liczby wypadków drogowych
(o 5,7%), jak i ich ofiar - zabitych
(o 6,5%) oraz rannych (o 6,9%).

To dramatyczne dane z rządowego raportu o stanie
bezpieczeństwa ruchu drogowego w 2007 r.
"Polska wciąż postrzegana jest jako kraj o zbyt
niebezpiecznych warunkach ruchu drogowego". Głównymi
przyczynami takiej sytuacji jest : niska kultura jazdy i
powszechne lekceważenie przepisów ruchu (zwłaszcza
tych dotyczących prędkości i zakazu jazdy po spożyciu
alkoholu ). Wśród przyczyn wymieniono także "niską
jakość" infrastruktury drogowej

ŹRÓDŁA INFORMACJI O CZĘSTOŚCI CHORÓB

Dokumentacja otwartej służby zdrowia

– mało

przydatna do oceny stanu zdrowia ludności ( prowadzona
„historia choroby” zawiera niedokładne

dane co nie pozwala na

dokonywanie zbiorczych zestawień, charakteryzuje się
niejednolitym sposobem prowadzenia zapisów).

Szkoda, że tak niewiele wiemy o ponad 250 mln porad
udzielanych rocznie w Polsce. Mogłoby to wnieść sporo
danych o zachorowalności i chorobowości w zakresie
poszczególnych chorób.

W ostatnich latach podjęto próby mające na celu
pozyskanie dokładniejszych danych dot. działalności
ambulatoryjnej opieki medycznej. Do tego celu
opracowano rejestr usług medycznych (RUM) oparty na
danych zawartych w książeczkach RUM-u (kod usługi,
rozpoznanie wg. ICD-10, dane personalne pacjenta, dane
świadczeniodawcy itp.)
System ten nie działa jeszcze w całym kraju. Z danych
wynika, że najczęstszą przyczyną wizyt są choroby układu
oddechowego, następnie choroby układu trawiennego,
krążenia i kostnego.

Dane o hospitalizacji

– informacje uzyskane z

dokumentacji
lecznictwa szpitalnego należą do bardziej dokładnych i
wiarygodnych.
Decydują o tym stosunkowo duże możliwości
diagnostyczne
(skupienie wyspecjalizowanej kadry, zaplecze
diagnostyczne i
lecznicze) oraz dłuższy okres obserwacji pacjenta.

Dane o hospitalizowanych chorych są zbierane w ramach
Ogólnopolskiego Badania Chorobowości Szpitalnej Ogólnej (w
PZH). Podstawowym dokumentem systemu jest – karta
statystyczna ogólna MZ/Szp-11

Na podstawie tych danych obliczane są współczynniki
chorobowości szpitalnej uwzględniające liczbę przypadków
hospitalizowanych z powodu poszczególnych chorób do liczby
ludności

Dzięki Ogólnopolskiemu Badaniu Chorobowości
Szpitalnej Ogólnej możliwe jest m.in.:

*

Coroczne publikowanie standardowych tabel

ogólnopolskich i
wojewódzkich dot. chorobowości szpitalnej wg,
rozpoznań, wieku, miejsca zamieszkania i płci

*

Stałe monitorowanie podstawowych trendów w zakresie

chorobowości szpitalnej i publikowanie tych danych w
raportach o sytuacji zdrowotnej ludności

*

Udostępnianie danych o chorobowości szpitalnej

jednostkom Naukowo Badawczym sektora zdrowia w
zakresie ich zainteresowań

*

Prowadzenie pogłębionych analiz dotyczących różnych

aspektów zdrowia ludności np. powiązań między
hospitalizacją, a stanem środowiska (np. zanieczyszczenia
powietrza, wody)

OBOWIĄZKOWA ZGŁASZALNOŚĆ CHORÓB

W Polsce obowiązkowi zgłaszania podlegają:

-Choroby zakaźne,

-Gruźlica

-Choroby przenoszone drogą płciową

-Nowotwory

-Choroby psychiczne

CHOROBY ZAKAŹNE

(obowiązek zgłaszania reguluje Ustawa

o chorobach zakaźnych i zakażeniach)

- W przypadku podejrzenia zakażenia lub zachorowania
na chorobę zakaźną lekarz lub felczer ma obowiązek
zgłoszenia tego faktu, w ciągu 24 godz., właściwemu ze
względu na miejsce zachorowania
powiatowemu inspektorowi sanitarnemu.
- Obowiązkowi zgłaszania podlega 78 chorób
- Zgłoszenie dokonuje się na specjalnym druku

Choroby zakaźne

- Zgłoszenia stanowią materiał źródłowy do
sprawozdań tygodniowych, miesięcznych, kwartalnych
i rocznych przesyłanych do wojewódzkich stacji
sanitarno-epidemiologicz-nych, a następnie do
Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie

-System obowiązkowej zgłaszalności stanowi podstawę
do szybkiego wprowadzenia właściwego postępowania
profilaktycz-nego przed rozprzestrzenieniem się
chorób zakaźnych

- Uzyskane dane służą do oceny sytuacji
epidemiologicznej w zakresie chorób zakaźnych na
terenie poszczególnych województw i całego kraju

GRUŹLICA

Podejrzenie lub zachorowanie na gruźlicę lekarz
lub felczer ma obowiązek zgłosić na odpowiednim
formularzu
właściwemu ze względu na miejsce zachorowania
wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu lub
wskazanej przez niego specjalistycznej poradni
gruźlicy i chorób płuc

Następnie informacje te są przekazywane do Instytutu Gruźlicy i
Chorób
Płuc, który sprawuje merytoryczny nadzór nad systemem
zgłaszania
i rejestracji zachorowań oraz opracowuje i publikuje dane
charakteryzujące sytuację epidemiologiczną w zakresie
gruźlicy w kraju

CHOROBY PRZENOSZONE DROGĄ PŁCIOWĄ

Podlegają obowiązkowej rejestracji jako ważny problem
zdrowotny i społeczny

Podejrzenie lub zachorowanie lekarz ma obowiązek zgłosić
bezpośrednio wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu lub
wskazanej przez niego specjalistycznej placówce zajmującej
się problemem chorób przenoszonych drogą płciową

Dane szczebla wojewódzkiego przekazywane są do Instytutu
Wenerologii w Warszawie

CHOROBY ZAWODOWE

Choroby zawodowe oraz ich podejrzenia
podlegają obowiązkowi zgłoszenia do
powiatowego inspektora sanitarnego lub
okręgowego inspektora pracy

Stacje sanitarno-epidemiologiczne
zobowiązane są do wszczęcia dochodzenia
w celu potwierdzenia lub wykluczenia
choroby związanej z wykonywaniem zawodu

Dane o chorobach zawodowych przesyłane
są do Wojewódzkiego Inspektora
Sanitarnego i do Instytutu Medycyny Pracy
w Łodzi

CHOROBY NOWOTWOROWE

Każdy rozpoznany przypadek (lub podejrzenie)
nowotworu
złośliwego powinien być zgłoszony na
odpowiednim druku
do właściwego ośrodka onkologicznego szczebla
regionalnego i Instytutu Onkologii w Warszawie

Na podstawie zgłoszeń opracowuje się roczne
statystyki
zachorowalności i chorobowości oraz
umieralności na
nowotwory na terenie poszczególnych
województw i kraju

CHOROBY PSYCHICZNE

Objęte są również obowiązkową rejestracją

Oceny zjawiska rozpowszechnienia chorób
psychicznych dokonuje się na podstawie analizy
danych dotyczących wyłącznie osób
zarejestrowanych w placówkach lecznictwa
psychiatrycznego

Informacje są poddawane analizie w Instytucie
Psychiatrii i Neurologii w Warszawie i
publikowane corocznie w opracowaniu „ Zakłady
psychiatrycznej oraz neurologicznej opieki
zdrowotnej”

Informacje o hospitalizacji z powodu zaburzeń
psychicznych zbierane są w ramach
Ogólnopolskiego Badania Chorobowości
Szpitalnej Psychiatrycznej

(na podstawie kart statystycznych psychiatrycznych)

DANE O CZASOWEJ I TRWAŁEJ

NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

Dane o absencji chorobowej poza analizami
ekonomicznymi są wykorzystywane do oceny
stanu zdrowia ludności

Podstawą tych analiz jest druk ZUS ZLA
wystawiany przez
lekarza medycyny, lekarza stomatologa lub
felczera

Informacje o trwałej niezdolności do pracy
pochodzą z
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i dotyczą
orzeczeń o
inwalidztwie i strukturze przyczyn wydawania
orzeczeń
o niezdolności do pracy do celów rentowych

Pośrednie źródła informacji stanowią
bardzo ważny element badań stanu
zdrowia ludności

Każde z nich obrazuje sytuację zdrowotną
ludności w innym zakresie, dlatego
korzystnym jest łączenie informacji
pochodzących z różnych źródeł