Epidemiologia i profilaktyka

Zasadniczym celem epidemiologii jest poszukiwanie

chorób

(których przebieg i występowanie można zmienić)

i zapobieganie im

Historia wykazuje, że wielu chorobom udało się
skutecznie zapobiegać

Znaczna poprawa warunków życia, a w szczególnie
sposobu odżywiania i warunków sanitarnych, jest
główną przyczyną obniżenia występowania chorób

Epidemiologia poprzez identyfikację przyczyn chorób,
odgrywa bardzo dużą rolę w profilaktyce

Dobrym przykładem jest wiele badań
epidemiologicznych nad niedokrwienną chorobą serca
prowadzonych przez kilkadziesiąt ostatnich lat. Dzięki
nim określono zakres problemu, główne przyczyny
oraz opracowano strategię profilaktyki i kontroli tej
choroby co doprowadziło do widocznego w wielu
krajach spadku
umieralności z powodu tej choroby

W podobny sposób epidemiologia przyczyniła się do
zapobiegania chorobom zawodowym, zatruciom
pokarmowym, a także urazom i wypadkom
komunikacyjnym

Potrzeba profilaktyki została zaakceptowana przez
wszystkie kraje, tym bardziej, że widoczne stały się
ograniczenia nowoczesnej medycyny w leczeniu
chorób, a także narastające koszty opieki medycznej

Przykład

W wielu krajach przeprowadzono analizę
porównawczą kosztów
profilaktycznych szczepień przeciwko grypie i strat
ekonomicznych powstałych w wyniku choroby dla
chorego, zakładu pracy i społeczeństwa

Wszystkie badania i analizy wykazały, że
bezpośrednie koszty grypy i straty nią spowodowane
są 2-4 razy wyższe od kosztów
szczepień profilaktycznych

Corocznie od 5-40 % pracowników jest nieobecnych w
pracy z powodu grypy. Nieobecność pracownika
pociąga za sobą:

-Konieczność płacenia zasiłku chorobowego w okresie

trwania zwolnienia lekarskiego

-Zakłócenie rytmu pracy – niewykorzystanie maszyn,
spadek
produkcji, konieczność zatrudnienia innej osoby,
nadmierne
obciążenie osób zdrowych itp.

-Dodatkowo istnieje konieczność zakupu leków

Tak więc skuteczne działania zapobiegające
zachorowaniu na grypę eliminują ww. straty

Poziomy profilaktyki

Wyróżnia się cztery poziomy profilaktyki

odpowiadające różnym

fazom choroby

1. Profilaktyka pierwotna (I fazy)
2. Profilaktyka wtórna (II fazy)
3. Profilaktyka III fazy

Profilaktyka pierwotna (I fazy)

Profilaktyka I fazy polega na podejmowaniu działań
zmierzających do wzmocnienia zarówno ogólnego

stanu zdrowia

(odporności nieswoistej) jak i odporności swoistej

Wzmocnieniu ogólnego stanu zdrowia sprzyjają

korzystne

warunki mieszkaniowe, dobre warunki pracy i w

szkole,

właściwe odżywianie, odpowiedni odpoczynek i

rekreacja

Obejmuje ono także szeroko rozumianą oświatę

zdrowotną

Swoiste działania ochronne obejmują szczepienia,
dbałość o stan sanitarno-higieniczny środowiska (np.
uzdatnianie wody do picia),
zapobieganie wypadkom i szkodliwym czynnikom
występującym w środowisku pracy

Przykłady

-Stosowanie prezerwatyw w zapobieganiu AIDS

-Stosownie igieł i sprzętu jednorazowej do zabiegów
przebiegających z naruszeniem ciągłości tkanek w celu
zapobiegania wirusowym zapaleniom wątroby typu B i
C oraz
AIDS

Profilaktyka pierwotna wymaga stosowania dwóch
strategii, które często się uzupełniają i odzwierciedlają
dwa różne spojrzenia na etiologię choroby

Działania mogą skupiać się na całej populacji lub
dotyczyć osób o podwyższonym ryzyku ze względu na
ich szczególne narażenie

Profilaktyka II fazy

Celem profilaktyki II fazy jest zapobieganie poważnym
konsekwencjom choroby przez jej wczesne wykrycie i
leczenie

Jeżeli choroba zostanie wykryta we wczesnym stadium,
to istnieje większa szansa na szybkie jej wyleczenie lub
zahamowanie jej rozwoju oraz zapobieganie
powikłaniom

Dobry program wtórnej profilaktyki powinien spełniać
dwa główne warunki:

-powinien posiadać bezpieczną i dokładną metodę
wykrywania
choroby (najlepiej w jej wczesnym, przedklinicznym
stadium) i
-powinien dysponować skuteczną metodą leczenia

Przykłady chorób, gdzie profilaktyka wtórna
odgrywa istotną rolę : rak szyjki macicy, rak sutka,
rak odbytu, gruźlica

Profilaktyka III fazy

Polega na ograniczeniu niepełnosprawności ,
inwalidztwa i dolegliwości będących wynikiem
choroby

Profilaktykę trzeciej fazy trudno jest oddzielić od
leczenia, ponieważ głównym celem leczenia chorób
jest zapobieganie nawrotom choroby

Celem rehabilitacji pacjentów po przebytym udarze
mózgu, czy po wypadkach jest zapobieganie
obniżeniu (upośledzeniu) ich zdolności do
funkcjonowania w życiu społecznym

PROGRAMY PROFILAKTYCZNE

FINANSOWANE PRZEZ NARODOWY FUNDUSZ

ZDROWIA

- Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi

Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem
złośliwym u kobiet. Stanowi około 20% wszystkich
zachorowań na nowotwory złośliwe u Polek.
Występuje częściej po menopauzie.
Ryzyko zachorowania wzrasta po 50 roku życia.

Program przeznaczony jest dla pań w wieku od 50 do 69 lat,
ubezpieczonych, które w ciągu ostatnich 2 lat nie
wykonywały mammografii

-Populacyjny program profilaktyki i wczesnego
wykrywania raka szyjki macicy

Rak szyjki macicy jest drugim, co do częstości,
nowotworem u kobiet w Polsce

Raka szyjki macicy i wszelkie zmiany poprzedzające
rozwój nowotworu można wykryć za pomocą prostego
badania cytologicznego, w którym pobiera się komórki
nabłonka szyjki macicy.
Dzięki temu badaniu można zdiagnozować stadia
przednowotworowe jak i raka szyjki macicy w bardzo
wczesnej możliwej do wyleczenia postaci.

Program przeznaczony jest dla kobiet w wieku od 25 do
59 lat, ubezpieczonych, które w ciągu ostatnich 3 lat nie
wykonywały badania cytologicznego

-Program profilaktyki chorób układu krążenia

Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w

Polsce i na

świecie. Umieralność w Polsce z tego powodu należy do

najwyższych

w Europie.
Adresatami programu są w szczególności osoby obciążone

czynnikami ryzyka, zadeklarowane do lekarza podstawowej
opieki zdrowotnej i w tym roku będące w 35, 40, 45, 50 oraz
55 roku życia, u których nie została dotychczas rozpoznana
choroba układu krążenia i które w okresie ostatnich 5 lat
nie korzystały ze świadczeń udzielanych w ramach
programu (także u innych świadczeniodawców)

Badania można wykonać u swojego lekarza podstawowej

opieki

zdrowotnej bez skierowania, który zbada min. poziom

cholesterolu i

glukozy we krwi oraz pomiar ciśnienia tętniczego, badanie

poziomu

cholesterolu i trójglicerydów

Prawidłowe wartości:
Cholesterol całkowity - poniżej 200 mg/dl (5,2 mmol/l)

LDL cholesterol - poniżej 135 mg/dl (3,5 mmol/l)
HDL cholesterol u kobiet -powyżej 50 mg/dl (3,5 mmol/l)
HDL cholesterol u mężczyzn - powyżej 35 mg/dl (0,9 mmol/l)
Trójglicerydy (TG) - pomiędzy 74-180 mg/dl (0,84-2,0 mmol/l)

-Program wczesnej diagnostyki i leczenia jaskry

Jaskra jest schorzeniem oczu prowadzącym do postępującego i
nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego, a w
konsekwencji utraty wzroku.
Na jaskrę choruje blisko 70 milionów ludzi na świecie, a do
roku 2000 niemal 7 milionów straciło wzrok z powodu
jaskrowego zaniku nerwu wzrokowego.
Program skierowany jest do osób w wieku powyżej 35 roku
życia

-Program profilaktyki gruźlicy

Gruźlica jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterię -
prątek gruźlicy. Źródłem zakażenia jest najczęściej chory na
gruźlicę. Choroba przenosi się podczas kaszlu, kichania,
odkrztuszania (odpluwania) głośnego śmiechu, mówienia
(prątki wydalane są wraz z kropelkami śluzu).

Badania powinny wykonać szczególnie osoby, które miały
bezpośredni kontakt z osobami z już rozpoznaną gruźlicą lub
osoby, u których stwierdza się m.in.: obciążenie długotrwałą
chorobą, obciążenie problemem alkoholowym i/lub
narkomanią, bezdomność

-Program badań prenatalnych

W ostatnich latach wzrasta systematycznie średni wiek kobiet
rodzących. Szacuje się, że rodzące powyżej 35 roku życia
stanowią 8 - 10% ogólnej liczby porodów. Powyżej 35 r.ż.
wzrasta statystycznie istotnie, ryzyko ciąży.
Możliwość urodzenia dziecka z wadą wrodzoną wynosi około 3
- 5%. Część z tych wad dzięki diagnostyce obrazowej możliwe
jest do rozpoznania we wczesnym okresie ciąży (I i II trymestr
ciąży).

Wykrycie wielu wad rozwojowych we wczesnym okresie ciąży
pozwala na bezpieczne prowadzenie ciąży i umożliwia podjęcie
leczenia już w czasie życia płodowego.

Z badań prenatalnych mogą skorzystać Panie, które spełniają
m. in. następujące kryteria:
-wiek powyżej 35 lat;

-wystąpienie w poprzedniej ciąży aberracji chromosomowej
płodu lub
dziecka;

-stwierdzenie wystąpienia strukturalnych aberracji
chromosomowych u
ciężarnej lub u ojca dziecka

-Program profilaktyki chorób odtytoniowych