MIARY

STANU ZDROWIA POPULACJI

MIERNIKI STANU ZDROWIA POPULACJI

Do oceny stanu zdrowia dużych grup ludności

korzysta się z

dwóch grup mierników:

Pozytywnych

Negatywnych

Mierniki pozytywne -

dotyczą zazwyczaj trzech

grup cech:

1) Budowy fizycznej ciała - np. masa, wzrost,

wskaźnik,

grubość tkanki tłuszczowej i jej rozmieszczenie

itp.

Pomiary tych cech w dużych zbiorowościach

pozwalają ocenić

częstość występowania nadwagi czy otyłości oraz

ocenić typ

otyłości (np. otyłość brzuszna typu męskiego

koreluje ze

zwiększoną częstością występowania chorób ukł.

krążenia czy

cukrzycy)

2) Czynności ciała - np. pojemność życiowa płuc,
próba
wydolności układu krążenia.

Wykonanie pomiarów tego typu w dużych grupach
ludzi pozwala ocenić częstość występowania wielu
schorzeń układu oddechowego np. astmy oskrzelowej
czy chorób układu krążenia np. choroby
niedokrwiennej serca oraz pozwala określić stopień
rozprzestrzenienia w populacji

2) Składu tkanek i płynów ustrojowych - np.
morfologia
krwi, poziom cholesterolu całkowitego i jego frakcji
HDL i
LDL, stężenie glukozy itp.

Masowe zmierzenie takich cech pozwala na określenie
częstości występowania np. niedokrwistości,
hipercholesterolemii jako ważnych czynników ryzyka
choroby niedokrwiennej serca i cukrzycy

Cechy zaliczane do grupy miar pozytywnych:

-występują u każdego człowieka w badanych
populacjach,

- zazwyczaj są cechami ilościowymi,

-przyjęte normy w medycynie (opracowane w
efekcie
badań epidemiologicznych) pozwalają
podzielić
badanych na tych, którzy mieszczą się w
granicach
normy (nie mają choroby) oraz tych, którzy
mają
chorobę i w efekcie – ocenić częstość jej
występowania

Mierniki negatywne

Zdecydowanie częściej w ocenie stanu
zdrowia dużych populacji korzysta się z
mierników negatywnych pozwalających
określić częstość występowania chorób
oraz ich następstw (zachorowalność,
chorobowość, umieralność, śmiertelność)

SPOSOBY PRZEDSTAWIANIA

WYNIKÓW POMIARÓW

Wyniki pomiarów można przedstawiać w dwojaki
sposób:

1.Liczbami bezwzględnymi – np. liczba zachorowań
na
gruźlicę , liczba zgonów z powodu zawału mięśnia
sercowego

Ten sposób może okazać się niewystarczający ze
względu na
niemożność przeprowadzania porównań między
populacjami
różniącymi się między sobą liczebnością.

Aby uzyskać rzeczywiste pojęcie o skali różnic w
zakresie występowania choroby w różnych
populacjach
posługujemy się liczbami względnymi

2. Liczby względne czyli współczynniki (wskaźniki)

Obliczanie współczynników polega na podzieleniu

liczby

zdarzeń chorobowych lub liczby osób chorych w

danym okresie

(licznik) przez ogólną liczbę ludności narażoną na

ryzyko

zachorowania (mianownik)

Otrzymaną wartość mnoży się przez przelicznik „k” =

1000,

10 000, 100 000

Wielkość „k” zależy przede wszystkim od

częstości

badanego zjawiska w populacji.
Im zjawisko częstsze tym mniejszy mnożnik.

Wielkość „k” musi być znana, gdyż jest to niezbędny

warunek w

ocenie badanego zjawiska i dokonywaniu porównań
współczynników

W ocenie stanu zdrowia ludności stosowane są
najczęściej współczynniki natężenia

Zlicza się do tej grupy współczynniki :
- zachorowalności
- chorobowości
- umieralności

CZĘSTOŚĆ CHORÓB W POPULACJI

W celu określenia rozpowszechnienia chorób w
populacji
korzysta się ze współczynników :

1) Zachorowalności (zapadalności) oraz
2) Chorobowości

Choroby występujące w dużej zbiorowości w
określonym przedziale czasowym można
sklasyfikować w następujące
kategorie:

1.Choroby zaczynające się i kończące w tym okresie
2.Choroby zaczynające się w tym okresie, ale
trwające dłużej
3.Choroby, które zaczęły się dawniej, ale skończyły
się w tym
okresie
4.Choroby, które zaczęły się dawniej i trwają nadal

WSPÓŁCZYNNIK ZACHOROWALNOŚCI

(ZAPADALNOŚCI)

Współczynnik zachorowalności (zapadalności) –
określa
liczbę nowych zachorowań, które wystąpiły w
danym czasie (obejmuje kategorie 1,2) w stosunku
do liczby ludności narażonej na ryzyko
zachorowania

Współczynnik =

Liczba nowych zachorowań

zachorowalności

Liczba ludności narażonej na

ryzyko zakażenia

X

k

Współczynnik zapadalności jest przede wszystkim
przydatny do oceny rozpowszechniania chorób ostrych
(o szybkim przebiegu) jak : grypa, odra, różyczka,
zatrucia pokarmowe oraz spełnia dużą rolę w ocenie
sytuacji epidemiologicznej w zakresie chorób
przewlekłych o dużym znaczeniu zdrowotnym: AIDS,
nowotwory złośliwe, gruźlica

WSPÓŁCZYNNIK CHOROBOWOŚCI

Współczynnik chorobowości - określa liczbę
wszystkich osób w populacji, które były chore w
danym czasie bez względu na to, kiedy
zachorowały (obejmuje kategorie 1,2, 3,4) w
stosunku do liczby ludności narażonej na ryzyko
zachorowania

Współczynnik =

Liczba osób chorych

chorobowości

Liczba ludności narażonej

na ryzyko zachorowania
X

k

Jest dobrą miarą do oceny rozpowszechniania chorób
przewlekłych o długim przebiegu np.: cukrzyca,
nadciśnienie

UMIERALNOŚĆ

Do pomiaru zjawiska zgonów służą następujące

mierniki:

1) Współczynnik umieralności ogólnej
2) Szczegółowe współczynniki umieralności
3) Wskaźnik umieralności proporcjonalnej
4) Wskaźnik śmiertelności

Współczynnik Liczba zgonów ogółem
umieralności =

x 1000

ogólnej Liczba ludności narażonej
na ryzyko zgonu

Współczynnik umieralności ogólnej (zgonów ogółem)

określa

liczbę zgonów zaistniałych w badanej populacji w

analizowanym

okresie w stosunku do przeciętnej liczby populacji (w

przeliczeniu

na 1000 osób)

Podobnie jak w ocenie rozpowszechniania
chorób, tak i w ocenie zjawiska umieralności
oblicza się także szczegółowe (specyficzne,
cząstkowe) współczynniki według: wieku, płci
lub przyczyn

Przykłady:

- Cząstkowy współczynnik umieralności dla mężczyzn

Liczba zgonów mężczyzn

Liczba mężczyzn narażonych na ryzyko
zgonu x k

Wskaźniki umieralności proporcjonalnej –
określają proporcje zgonów z powodu
określonych przyczyn w stosunku do ogółu
zgonów

Przykład:

Liczba zgonów z powodu chorób układu krążenia

x 100%
Liczba zgonów ogółem

Wskaźnik śmiertelności - określa liczbę zgonów z
powodu danej choroby w stosunku do liczby
chorych na tę chorobę

Przykład:

Liczba zgonów z powodu AIDS

x 100%
Liczba chorych na AIDS

UMIERALNOŚĆ NIEMOWLĄT

Analiza umieralności niemowląt spełnia bardzo
ważną rolę w ocenie sytuacji zdrowotnej i
uznawana jest za podstawowy i czuły miernik
zdrowia populacji

Na umieralność niemowląt wpływa szereg
czynników:
wiek, stan cywilny matki, jakość opieki
medycznej nad kobietą ciężarną i niemowlęciem,
wykształcenie, zatrudnienie, warunki pracy,
sytuacja materialna i mieszkaniowa,
zanieczyszczenie środowiska

Współczynnik umieralności niemowląt – określa
liczbę zgonów niemowląt w danym okresie w
stosunku do liczby urodzeń żywych

Liczba zgonów niemowląt (0-11 miesięcy) w danym
roku

x 1000
Liczba urodzeń żywych w danym roku

Współczynnik wczesnej umieralności niemowląt

Liczba zgonów niemowląt w wieku 0-27 dni w danym roku

X 1000
Liczba urodzeń żywych w danym roku

Współczynnik późnej umieralności niemowląt

Liczba zgonów niemowląt w wieku 28 dni – 11 miesięcy
w danym roku

X 1000
Liczba urodzeń żywych w danym roku